عرضه اولیه چیست؟ دلایل جذاب بودن خرید سهام اولیه
عرضه اولیه سهام چیست؟ مزایای سهام اولیه کدامند؟ در این مطلب از سایت کارگزاری سرمایه و دانش به توضیح کامل عرضه اولیه پرداخته و روش های خرید آن را توضیح می دهیم.
فعالیت و موفقیت در هر بازار نیازمند دانش تخصصی و آشنایی با اصطلاحات رایج آن است و بازار سرمایه نیز از این قائله مستثنا نیست. در بازارهایی مانند بورس و فرابورس با اصطلاحاتی برخورد می‌کنید که آشنایی و بهره‌گیری از بسیاری از آنها می‌تواند برای شما سودآور باشد.
اگر به تازگی شروع به سرمایه‌گذاری در بازار بورس کرده‌اید، حتماً این سؤال برای شما پیش‌آمده است که عرضه اولیه سهام چیست و چه مزایایی دارد؟ واقعیت این است که آشنایی با مفهوم و نحوه خرید عرضه اولیه به بسیاری از تازه‌واردان بازار بورس و فرابورس کمک کرده و در مدت‌زمان کمی، سود نسبتاً زیادی را برای آنها ایجاد میکند. تقریباً نزدیک به 90 درصد عرضه‌های اولیه سهام شرکتها توانسته‌اند بین 20 تا 30 درصد سود برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. بنابراین، این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند ریسک کمتری را برای تازه‌واردان به وجود آورد. در این مطلب به زبان ساده خواهیم گفت که مفهوم و مزایای عرضه اولیه چیست و به چه روش‌هایی انجام میشود.
عرضه اولیه بورس چیست؟
عرضه اولیه سهام در واقع اصطلاحی است که از ترجمه عبارت انگلیسی Initial Public Offering (IPO) گرفته میشود و به نخستین تجربه عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس یا فرابورس گفته میشود. توجه داشته باشید که این شرکت به تازگی تأسیس نشده است؛ بلکه به تازگی برای عضویت و جذب سرمایه در بازار بورس عرضه و تقاضا در بازار سهام واجد شرایط شده و می‌تواند درصد مشخصی از سهام خود را برای اولین بار در این بازار مالی عرضه کند.
شرایط «درج نماد» و کسب مجوزهای لازم برای حضور شرکتها در بازار بورس بسیار دشوارتر از بازار فرابورس است و صلاحیت آنها با تعیین ارزش، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار عرضه و تقاضا در بازار سهام سرمایه‌گذار و. به اثبات می‌رسد.
شرایط و نحوه انجام خریدوفروش عرضه اولیه با سهام عادی اندکی متفاوت است و معمولاً بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل به خرید آنها دارند. اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم که دلیل تمایل زیاد سرمایه‌گذاران بازار بورس به خرید عرضه اولیه سهام چیست، تنها میزان سود بالا در زمان کم و ریسک پایین آن را می‌توان کافی دانست.
جالب است بدانید که حتی در برخی از عرضه اولیه‌ها شاهد سود 100 درصدی بوده‌ایم. بسیاری از فعالان بازار بورس می‌توانند با سرمایه‌های اندک برای خرید سهام اولیه اقدام کنند و در این میان، برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر با ریسک بالاتر آماده شوند.
مزایای عرضه اولیه سهام برای شرکتها
همان‌طور که بیان شد، درج نماد شرکتها در بازار بورس بسیار دشوارتر از حضور در فرابورس است. این شرکتها معمولاً طی چند سال فعالیت مطلوب، به شرایط مطلوب‌تری از نظر برآوردهای الزامات قانونی رسیده‌اند. بنابراین، با جذب سرمایه و خریدوفروش سهام آنها در بازار بورس، احتمال بازدهی مثبت در زمان کم بسیار زیاد است. به این ترتیب، ورود این شرکتها به بازار بورس می‌تواند مزایای متعددی را متوجه این شرکتها کند که مهمترین آنها موارد زیر هستند:
با ورود و عرضه سهام شرکتها در بازار بورس، تأمین مالی شرکت به سهولت انجام میشود.
ورود به بازار بورس موجب افزایش نقدشوندگی سهام و تقلیل هزینه سرمایه میشود.
قدرت چانه‌زنی نهادها و شرکتها بعد از ثبت نماد در بازار بورس به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
اعتبار شرکت در بازارهای داخلی و بین‌المللی با حضور در بازار بورس افزایش پیدا میکند.
بهبود سیستم اطلاعات حسابداری شرکت و افزایش کنترل‌های داخلی از جمله الزامات و مزایای حضور بازار بورس به شمار می‌آید.
ساختارهای مالی و اقتصادی سازمان‌ها و شرکتها پس از ورود و عرضه سهام در بازار بورس بهبود می‌یابد و به تبع آن، الزامات پذیرش اوراق بهادار رعایت می‌شوند.
دلایل جذاب بودن عرضه اولیه برای سرمایه‌گذاران
سرمایه‌گذاری در بازار بورس قطعاً بازدهی بیشتر و سریع‌تری نسبت به خرید طلا، ملک، ارز و. خواهد داشت. معمولاً برای کسب سود از خرید طلا و ملک باید بیش از 1 یا دو سال از خریدوفروش آنها خودداری کرد. این در حالی است که بسیاری افراد به صورت ماهانه، روزانه و حتی دقیقه‌ای از بورس سود به دست می‌آورند. لازم به ذکر است که فعالیت در بازار بورس نیازمند دانش، مهارت تحلیل بازار و روحیه ریسک‌پذیر است؛ اما سرمایه‌گذاری در ملک، طلا و امثال آنها ریسک بسیار پایینی دارد. پس دلیل تمایل افراد به خرید سهام و عرضه اولیه سهام چیست؟
بازدهی مطلوب در زمان کوتاه
در میان روش‌ها و ترفندهای مختلف افزایش سود در بازارهای مالی، خرید عرضه اولیه یکی از محبوب‌ترین‌ها به شمار می‌آید. زیرا این سهام باقیمتی پایین‌تر از ارزش ذاتی آنها عرضه می‌شوند و در مدت زمان کوتاهی شاهد رشد مطلوب قیمت آنها خواهیم بود. بنابراین، بسیاری افراد تمایل دارند این سهام را خریده و پس از افزایش قیمت بفروشند. تجربه ثابت کرده است که اکثر عرضه اولیه‌ها موفق بوده و ریسکی در خرید آنها وجود ندارد. بنابراین، نیاز به تحلیل‌های خاص، پیگیری هر روزه و پذیرش ریسک ندارند. بسیاری از تازه‌واردان بازار بورس به دلایل مذکور از عرضه اولیه بورس استقبال می‌کنند.
امکان بهره‌مندی تمام شرکت‌کنندگان در عرضه اولیه
یکی دیگر از دلایل محبوبیت عرضه اولیه بورس در میان فعالان بازار بورس، تغییر روش تخصیص عرضه اولیه به بوک بیلدینگ (Book Building) است. عرضه اولیه سهام تا پیش از این با یک قیمت ثابت و در زمان مشخص انجام می‌شد. بنابراین، هر کسی که زودتر سفارش خود را ثبت می‌کرد، اولویت تخصیص سهام با ایشان بود. به‌این‌ترتیب، بسیاری افراد موفق به خرید سهام اولیه شرکتها نمی‌شوند. این در حالی است که اکنون و پس از تغییر روش، سهام بین تمام عرضه‌کنندگان تقسیم میشود و اولویت بر اساس زمان ثبت سفارش نیست. اگرچه در این روش ممکن است میزان سهام کمتری به هر کد بورسی تعلق بگیرد؛ اما خوشبختانه هیچ‌کس برای بهره‌گیری از این فرصت ناکام نمی‌ماند.
عرضه اولیه به چه روشی انجام میشود؟
روش‌های متعددی برای انجام عرضه اولیه وجود دارند؛ اما دو روش بوک بیلدینگ و حراج (اولویت زمان) از جمله رایج‌ترین روش‌هایی هستند که اغلب شرکتها از آنها بهره میگیرند. اما ویژگی‌ها و مزایای هر یک از این دو روش عرضه اولیه چیست؟
اگر از بسیاری از فعالان بازار بورس بپرسید که بهترین روش انجام عرضه اولیه سهام چیست، قطعاً از مشخصه‌ها و مزایای روش بوک بیلدینگ برای شما صحبت می‌کنند. در حال حاضر اکثر عرضه‌های عمومی به روش بوک بیلدینگ انجام می‌شوند. برای خرید عرضه عمومی به روش بوک بیلدینگ، ورود سریع به سیستم و ثبت سفارش عجولانه در یک زمان مشخص الزامی نیست.
معمولاً یک بازه زمانی 1 الی 2 ساعته به عنوان زمان ثبت سفارش برای تمام شرکت‌کنندگان در عرضه اولیه مشخص میشود و افراد می‌توانند با آرامش به ثبت سفارش خود بپردازند. در این روش، حداکثر تعداد سهام و یک قیمت کارشناسی شده به عنوان کف قیمتی و مشخص میشود. افراد می‌توانند سهام موردنظر خود را با قیمتی در حدود 5 تا 20 درصد بیشتر از کف مشخص شده و تعداد سهم برابر یا کمتر از حداکثر تعداد مجاز سفارش دهند. در نهایت بسته به تعداد افراد و سهام، سهم‌ها میان افراد تقسیم می‌شوند. در این روش، اولویت با کسانی است که قصد خرید سهام با بیشترین قیمت را دارند. البته دقت کنید که قیمت بسیار بالاتری را برای خرید سهام ثبت نکرده باشید. در روش بوک بیلدینگ همه شرکت‌کنندگان موفق به خرید و بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری می‌شوند.
حراج (اولویت زمان)
در روش حراج، سازمان بورس از قبل مشخص میکند که قیمت عرضه اولیه سهام چیست و در چه روز و ساعتی می‌توانید عرضه و تقاضا در بازار سهام اقدام به خرید کنید. برخی شرکتها به دلیل ترافیک بالای خرید عرضه عمومی سهام، زمان ثبت سفارش را به بعد از ساعت کاری بازار بورس (بعد از ساعت 12:30) اعلام می‌کنند. به‌این‌ترتیب، اختلالی در ارتباط با سیستم ایجاد نمی‌شود. شما باید در زمان مقرر در حراج حاضر شده و سریعاً اقدام به خرید کنید؛ زیرا در این روش اولویت با افرادی است که سریع‌تر اقدام به خرید کرده‌اند. بسیاری افراد به همین دلیل موفق به خرید سهام نمی‌شوند.
در ادامه توجه داشته باشید که سفارش شما باید در محدوده تعداد و با قیمت مشخص باشد. برای مثال، اگر سازمان بورس اعلام کرده باشد که حداکثر تعداد سهام و قیمت هر سهم به ترتیب 1500 و 1000 است، شما باید به این اصول پایبند باشید. برای مثال، شما نمی‌توانید 1501 سهم را خریداری کنید و با خطای «شما مجاز به این تعداد خرید نیستید» مواجه می‌شوید و در این فاصله زمانی ممکن است فرصت خرید را از دست داده باشید. لازم به ذکر است که خرید تعداد سهام کمتر (1300 در مثال) امکان‌پذیر است.
مراحل خرید عرضه اولیه سهام
اگر می‌خواهید بدانید شرایط و ابزار لازم برای خرید عرضه اولیه سهام چیست، با برداشتن چهار قدم همراه ما می‌توانید سفارش خود را ثبت کنید. این چهار قدم به طور خلاصه شامل موارد زیر هستند:
قدم اول: ثبت‌نام و دریافت کد بورسی
هر فرد برای حضور و فعالیت در بازار بورس به یک کد بورسی نیاز دارد. کد بورسی را می‌توانید با ثبت‌نام در سامانه سجام بورس و مراجعه به یکی از کارگزاری‌های مجاز دریافت کنید. بعد از احراز هویت و انتخاب کارگزاری، یک نام کاربری به همراه رمز ورود به سامانه معاملاتی به شما تعلق می‌گیرد. در حال حاضر بیش از 150 کارگزاری فعال در ایران وجود دارند که فعالین بازار سرمایه از طریق سامانه آنلاین آنها و در پورتفوی خود می‌توانند اقدام به معامله سهام و اوراق بهادار کنند. برای تکمیل این مرحله به مشخصات و مدارک شناسایی شامل کارت ملی و شناسنامه نیاز خواهید داشت.
قدم دوم: اطلاع از زمان عرضه اولیه
زمان دقیق عرضه اولیه شرکتها از طریق رسانه‌های مختلف و اخبار قابل پیگیری هستند. بااین‌حال، معمولاً کارگزاری‌ها اطلاع‌رسانی زمان عرضه‌های عمومی سهام را به‌عنوان یکی از خدمات خود به کاربران ارائه می‌دهد. به‌این‌ترتیب، حداقل از چند روز قبل شما از تشکیل شدن عرضه اولیه بورس، زمان دقیق شامل روز، ساعت و محدوده زمانی مجاز برای ثبت سفارش، سهمیه هر کد معاملاتی، محدوده یا کف و سقف قیمت هر سهم و. مطلع می‌شوید.
قدم سوم: برآورد سهمیه هر کد معاملاتی در عرضه اولیه
همان‌طور که بیان شد، برای هر کد معاملاتی سهمیه یا تعداد سهام مجاز مشخص شده است. اما معمولاً به دلیل تعداد بالای شرکت‌کنندگان در عرضه عمومی، به هر فرد تعداد کمتری نسبت به این محدوده تخصیص پیدا میکند. بنابراین، با توجه به تعداد افرادی که در عرضه اولیه‌های گذشته شرکت کرده‌اند و احتمالاً در عرضه‌های بعدی نیز شرکت می‌کنند؛ تعداد سهمی که به هر کد بورسی تخصیص پیدا میکند قابل پیش‌بینی خواهد بود. سپس متناسب با قیمت همان میزان سهم، نقدینگی و قدرت خرید تأمین میکنیم.
قدم آخر: حساب پورتفوی شما باید به میزان تقریبی سهمیه هر کد معاملاتی شارژ شده باشد. به‌این‌ترتیب، می‌توانید سفارش خود را در زمان مشخص شده برای عرضه اولیه ثبت کنید. در کنار اطلاع‌رسانی‌های رسانه‌ها و پیامک کارگزاری در مورد بازه زمانی عرضه، همچنین می‌توانید از طریق مشاهده پیام‌های ناظر در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران یا سامانه کارگزاری خود به اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
عوامل موثر در رشد قیمت سهام پس از عرضه اولیه چیست
رشد قیمت سهام خریداری شده از روز بعد از اتمام فرایند عرضه اولیه آغاز میشود؛ اما قطعاً این روند صعودی همیشگی نخواهد بود. معمولاً در ابتدا شاهد افزایش تقاضا برای سهام جدید بازار هستیم. بااین‌حال، هیچ‌یک از سهامداران تمایل به فروش ندارند و همه به انتظار یک فرصت مناسب برای فروش در بالاترین قیمت ممکن نشسته‌اند.
تقاضای بالا و عدم وجود عرضه موجب افزایش قیمت 5 درصدی در هر جلسه معاملاتی میشود. با افزایش قیمت، سهامداران شروع به فروش سهام می‌کنند و به مرور زمان شاهد به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا خواهیم بود. در زمان تعادل این دو رکن، میزان عرضه از طرف سهامداران و تقاضا از جانب سایر فعالان بازار بورس تقریباً مساوی است
زمان مناسب فروش سهام عرضه اولیه
ملاک مناسب برای فهمیدن زمان درست فروش عرضه اولیه چیست؟ با توجه به اینکه عرضه‌های اولیه هیچ اطلاعات مفیدی برای تحلیل رفتار سهم‌ها در اختیار فعالان قرار نمی‌دهند، ارزش ذاتی سهم می‌تواند به یک ملاک خوب برای زمان مناسب فروش سهام عرضه اولیه تبدیل شود. در این ترفند، شما باید سهام را تا زمانی که قیمت سهام به بالای ارزش ذاتی می‌رسد نگه دارید.
این مرحله ممکن است بیشترین قیمت و بهترین زمان برای فروش سهام باشد. بااین‌حال، بعد از این مرحله تصمیم با شما خواهد بود و می‌توانید فروش را آغاز کنید یا در صورت مشاهده پتانسیل سودآوری در شرکت، همچنان سهام را حفظ کنید.
عرضه اولیه معمولاً به صورت ماهی یک‌بار اتفاق می‌افتد؛ بااین‌حال، ممکن است حتی تا 3 یا چهار ماه نیز هیچ شرکتی وارد بازار بورس نشود و عرضه اولیه در پیش رو نداشته باشیم. به‌این‌ترتیب، بهتر است در تمام عرضه اولیه‌ها شرکت کرده و سود خود را از آن کسب کنید. برخی از کارگزاری‌ها همچنین امکان خرید اعتباری (خرید بدون قدرت خرید و با استفاده از اعتبار کارگزاری) را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند.
عرضه و تقاضا در بازار بورس
عبارت عرضه و تقاضا در خارج از فضای بورس نیز عبارتی پر کاربرد و مشهور است. به طور کلی هر چیزی که قیمت داشته باشد، با مفهوم عرضه و تقاضا در ارتباط است. هر کالا، خدمت، اوراق یا حقوقی که قرار باشد مورد خرید و فروش قرار بگیرد، توسط مفهوم عرضه و تقاضا است که ارزش گذاری میشود. در هر فرایند خرید و فروش، یک رقابت میان عرضه کالای مورد معامله با تقاضایی که برای خرید آن وجود دارد، رخ می‌دهد. نتیجه این رقابت، تعیین کننده قیمت معامله خواهد بود. رابطه میان عرضه و تقاضا و قیمت، به سادگی در تصویر زیر قابل مشاهده هست.
رابطه میان عرضه و تقاضا
به طور کلی رابطه میان عرضه و تقاضا معکوس یکدیگر است. اگر حجم عرضه یک کالا از حجم تقاضای آن بیشتر شود، قیمت کالا کاهش می‌یابد. در حالت معکوس هم اگر مقدار عرضه کمتر از تقاضا باشد، کالا کمیاب شده و قیمت آن افزایش می‌یابد. در بازار بورس نیز همین قاعده ساده و ابتدایی وجود دارد. در این مقاله قصد داریم به طور جزئی‌تر به مفهوم عرضه و تقاضا در بازار سرمایه و تاثیر آن روی فرایند تحلیل بورس و تصمیم‌گیری‌ها برای خرید و فروش بپردازیم. پس با ما همراه باشید.
اهمیت عرضه و تقاضا در بازار بورس
علی رغم تمام پیچیدگی‌هایی که بازار بورس دارد، اما در نهایت تنها یک چیز است که در بورس اهمیت دارد و آن قیمت سهام است. هر اتفاقی که در بورس می‌افتد، تاثیر آن بر روی قیمت سهام دیده میشود. درستی یا نادرستی تمام روش‌ها و ابزارهای تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی، نهایتا در قیمت سهام است که ارزیابی میشود. اما همان طور که در سطرهای بالا اشاره شد، قیمت هر چیزی بر اساس رابطه ساده میان عرضه و تقاضا تعیین میشود. پس تمام اخبار مهم، گزارش‌های مالی شرکتها، سودآوری یا زیان‌دهی شرکتها، اتفاقات سیاسی و اقتصادی کشور و دنیا و تمام موثر در بازار بورس، ابتدا تاثیر خود را روی حجم عرضه و تقاضا برای هر سهم گذاشته و سپس قیمت سهام را تعیین می‌کنند.
تعریف عرضه
به جز در شرایطی خاص که در ادامه این مطلب به آن پرداخته خواهد شد، معمولا هر سهام بورس در هر لحظه از ساعت مجاز خرید و فروش، دارای تعدادی سفارش خرید و تعدادی سفارش فروش است. به مجموع تمامی سفارش‌های فروش یک سهام بورس، عرضه گفته میشود. نکته مهم آن است این سفارش‌ها در حجم‌ها و قیمت‌های متفاوت از یکدیگر ثبت می‌شوند. برای مثال یک سهامدار ممکن است 100 عدد سهم را با قیمت 100 تومان و سهامدار دیگری 3000 عدد سهم را با قیمت 105 تومان برای فروش بگذارد. مجموعه حجم – قیمت تمامی سفارش‌های فروش یک سهم، مقدار عرضه آن سهم است.
تعریف تقاضا
بر اساس تعریفی که برای عرضه انجام شد، تعریف تقاضا نیز دیگر مشخص است. به مجموع حجم و قیمت تمامی سفارش‌هایی که سهامداران مختلف برای خرید یک سهم ثبت می‌کنند، تقاضای آن سهم گفته میشود.
همان طور که گفتیم، عرضه و تقاضا همیشه در حال برهم‌کنش هستند. متناسب با این که نتیجه این برهم‌کنش چگونه باشد، سه روند می‌تواند در قیمت سهام ایجاد شود. در ادامه این سه روند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تعادل عرضه و تقاضا
1- بازار تعادلی
زمانی که حجم عرضه و تقاضا تقریبا برابر باشد، برهم‌کنش میان آنها از حالت رقابتی خارج میشود. در این حالت حجم عرضه و تقاضا فشار قابل توجهی را بر روی قیمت وارد نمی‌کند. در این شرایط خریداران و فروشندگان می‌توانند در حدود قیمت دلخواه خود معامله کنند یا به عبارت ساده‌تر خریداران و فروشندگانی وجود دارند که به خرید و فروش در یک حدود قیمتی راضی هستند. در این حالت به اصطلاح گفته میشود که بازار متعادل شده است و به این حدود قیمتی، نقطه تعادل گفته میشود. اگر مقدار عرضه کمی بالاتر رود، نقطه تعادل کاهش و اگر مقدار تقاضا بالاتر رود، نقطه تعادل اندکی افزایش می‌یابد.
2- بازار نوسانی
فرض کنید که قیمت سهام یک شرکت در روند صعودی که نشان‌گر پیروزی تقاضا در رقابت با عرضه است. این روند صعودی آن قدر ادامه پیدا میکند تا تعدادی از سهامداران برای فروش سهم و ذخیره کردن سود خود ترغیب شده و اقدام به ثبت سفارش فروش می‌کنند. جذابیت فروش سبب میشود که افراد بیشتری اقدام به فروش سهم خود کنند، بدین ترتیب فشار عرضه شروع به افزایش میکند. افزایش عرضه تا جایی پیش می‌رود که در رقابت عرضه و تقاضا، عرضه پیروز شده و قیمت سهام شروع به کاهش میکند. در این حالت گفته میشود که سهم به محدوده مقاومت رسیده و روند نزولی آغاز میشود.
با ادامه روند نزولی، قیمت سهام تا جایی افت پیدا میکند که از ارزش ذاتی سهم نیز کمتر میشود. در این محدوده و با توجه به قیمت پایین سهام، افراد زیادی برای خرید آن ترغیب شده و اقدام به ثبت سفارش خرید می‌کنند. اگر حجم تقاضا برای خرید سهم از مقدار عرضه بیشتر شود، روند نزولی سهم تمام شده و افزایش قیمت سهام آغاز میشود. در این حالت به اصطلاح گفته میشود که سهم حمایت شده است.
این نوع برهم‌کنش میان عرضه و تقاضا که در آن قیمت سهام افزایش پیدا میکند و پس از رسیدن به حد مقاومت مجددا کاهش پیدا میکند تا به محدوده حمایتی برسد، رفتار نوسانی نام دارد.
افزایش تقاضا در حمایت‌ها و کاهش آن در مقاومت‌ها
3- صف خرید و صف فروش
زمانی که حجم تقاضا برای یک سهام بورس خیلی افزایش پیدا کند، تعداد سفارش‌های خرید به شدت بالا می‌رود. در این صورت ممکن است که تعداد خریداران از فروشندگان بیشتر شود و یا در حالتی حتی هیچ فروشنده‌ای وجود نداشته باشد. در این صورت افراد برای خرید سهام مربوطه باید در صف قرار بگیرند تا اگر نوبت به آنها برسد، بتوانند خرید کنند. در این حالت میگویند صف خرید تشکیل شده است.
در حالت دیگر نیز اگر در رقابت میان عرضه و تقاضا فشار عرضه به شدت بالا رود، افراد زیادی سفارش‌های فروش ثبت می‌کنند. پس این احتمال وجود دارد که که تعداد فروشندگان از خریداران بیشتر شده و یا حتی هیچ خریداری وجود نداشته باشد. در این حالت میگویند صف فروش تشکیل شده و کسانی که تصمیم به فروش سهام خود دارند باید در صف باشند تا اگر نوبت به آنها رسید، بتوانند سهم را به فروش برسانند.
نکته جالب آن است که در هیچ یک از بازارهای بورس دنیا، رقابت عرضه و تقاضا منجر به تشکیل صف خرید و فروش نمی‌شود و این پدید مختص بورس ایران است. علت این موضوع آن است که در بورس ایران، دامنه نوسان محدود وجود دارد. در بورس کشورهای دیگر، اگر فشار عرضه یا تقاضا خیلی بالا رود، این فشار بر روی قیمت اعمال میشود و آن قدر قیمت را بالا یا پایین میکند تا بالاخره معاملات انجام شوند. اما در بورس ایران، چون امکان تغییر قیمت خرید و فروش خارج از محدوده نوسان وجود ندارد، برهم‌کنش‌های عرضه و تقاضا در شرایطی که توضیح داده شد، منجر به تشکیل صف خرید یا صف فروش میشود.
کلام آخر
عرضه و تقاضا از جمله مهمترین پارامترهایی است که باید در تحلیل بورس مورد توجه قرار بگیرد. درستی یا نادرستی بسیاری از روش‌های تحلیل تکنیکال و تابلوخوانی، وابسته به بررسی صحیح عرضه و تقاضا در سهام مختلف است. افرادی که تجربه بالایی در تحلیل بورس ندارند، نیازمند آموزش هستند و یکی از کلیدی‌ترین نکات در آموزش بورس نحوه بررسی عرضه و تقاضا است که در این مقاله به تعریف آن پرداخته شد.
عرضه و تقاضا در بورس و ساز و کار آن
جلسه امروز را با این جمله از چارلی مانگر که در دنیا به عنوان سلطان مدلهای ذهنی شناخته می شود، آغاز میکنیم. او میگوید هر روز برای اینکه سعی کنید داناتر از روز قبل بیدار شوید مقداری برای اینکار هزینه کنید.
همگی ما می دانیم که از بورس به عنوان یک بازار رقابت کامل یاد می شود زیرا اولا اطلاعات کامل و شفاف در ابن بازار در اختیار همگان است، ثانیا تعداد زیاد خریداران و فروشندگان در این بازار وجود دارند و ثالثا قیمت در این بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین میگردد.
معاملات سهام تنها از طریق یک سیستم کاملاً مکانیزه به نام سامانه معاملات بورس قابل انجام است. خرید و فروش خارج از این سیستم معاملاتی هیچگونه ارزشی نداشته و دارندگان سهام نمی‌توانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند.
ساعات کار بازار بورس:
عرضه و تقاضا در بورس
اگر بخواهیم در بازار بورس به معامله بپردازیم باید بدانیم که معاملات بازار بورس در روزهای شنبه تا چهارشنبه بجز ایام تعطیل از طریق تالارهای معاملات امکان پذیر خواهد بود و روزهای پنج شنبه و جمعه امکان معامله در این بازار وجود ندارد.
همچنین ساعات اصلی معاملات در بازار بورس از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر می باشد، ولی در سیستم معاملات آنلاین این امکان وجود دارد که سفارشات معاملات خود را از ساعت 8:30 صبح که مرحله پیش گشایش بازار بورس نام دارد، ثبت نماییم.
بر همین اساس می توانیم مراحل انجام معاملات در بورس را به سه دسته کلی تقسیم بندی کنیم:
1- مرحله پیش گشایش: 30 دقیقه قبل از شروع معاملات یعنی از 8:30 تا 9 صبح که در آن امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد؛ اما هیچ معامله ای در این زمان انجام نمی شود.
2- مرحله گشایش: بلافاصله پس از مرحله پیش گشایش یعنی راس ساعت 9 صبح مرحله گشایش را خواهیم داشت و در آن، سفارش ھای موجود در سامانه معاملات در دامنه نوسان روزانه قیمت انجام می شود.
3- مرحله حراج پیوسته: این مرحله پس از انجام مرحله گشایش شروع و از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر ادامه می یابد و در آن معاملات براساس حراج پیوسته انجام می شود.
اولویت انجام معاملات در بورس:
سایت رسمی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ، که در آن می‌توان قیمت سهام شرکتهای مختلف و سایر اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس را مشاهده نمود، tsetmc.com میباشد.
سوالی که در اینجا برای مطرح می شود این است که زمانی که یک سفارش معامله را به سیستم معاملاتی بورس ارسال می کنیم، اولویت انجام این سفارشات برای خرید و یا فروش سهام به چه صورت می باشد؟
عرضه و تقاضا در بورس
به طور کلی یک معامله در بازار بورس زمانی انجام می شود که قیمت سفارشات خرید و قیمت سفارشات فروش با یکدیگر منطبق شوند و همخوانی پیدا کنند.
اولويت انجام سفارش‌های وارد شده به سامانه معاملات، ابتدا بر اساس قيمت میباشد.
براساس اولویت قیمت، سفارشات خرید اوراق بهاداری که بیشترین قیمت را دارد و سفارشات فروش اوراق بهاداری که کمترین قیمت را دارد در اولویت انجام قرار می گیرد.
حال اگر در سیستم معاملات دو سفارش با قیمت یکسان چه برای خرید و چه فروش ثبت شود؛ سوالی که مطرح می شود این است که
برای سفارشات با قیمت یکسان ، اولویت زمانی مطرح میگردد که بر اساس اولويت زمان، سفارشي كه از نظر زمانی زودتر وارد سامانه معاملات شود جلوتر از سفارش هم قيمت خود قرار مي‌گيرد. معامله هنگامي انجام مي‌شود كه سفارش‌هاي خريد و فروش قيمت يكسان داشته باشند .
دامنه نوسان قیمت سهام:
از آنجا عرضه و تقاضا در بازار سهام که قیمت سهام یکی از مهمترین مولفه های بنیادین بازار بورس است، کنترل نوسانات و هیجاناتی که ممکن است در بازار بورس به واسطه تغییرات قیمتها ایجاد گردد از مهمترین وظایف نهادهای ناظر بازار سرمایه است. بر همین اساس و برای کنترل بیشتر بر این نوسانات و تغییرات دامنه نوسان قیمت تعریف گردیده است.
دامنه مجاز نوسان: به سقف و کف قیمتی گفته میشود که هر سهم در یک روز معاملاتی می‌تواند در آن نوسان داشته باشد.
در حال حاضر محدودیت نوسان قیمت شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سهام مثبت ۵ درصد تا منفی ۵ درصد است و برای حق عرضه و تقاضا در بازار سهام تقدم سهام از مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد در نظر گرفته میشود. مثلا برای سهمی مانند سهم زیر که امروز قیمت پایانی آن 15706 ریال بوده است، طی معاملات روز بعد، قیمت می‌تواند تا 5 درصد افزایش و به 16491 ریال برسد و یا با 5 درصد افت تا 14921 ریال کاهش داشته باشد.
عرضه و تقاضا در بورس
معاملات سهم بدون محدودیت نوسان قیمت
حالا که با بحث محدوده نوسان قیمت در بورس اوراق بهادار آشنا شدیم باید این را نیز بدانیم که در برخی روزهای معاملاتی بعضی از سهم ها از این قانون دامنه نوسانات قیمت تبعیت نمی کنند و بدون محدودیت نوسان قیمت مورد معامله قرار میگیرند یعنی هیچ محدودیت 5 درصدی مثبت یا منفی برای سهم وجود ندارد که البته این موضوع باید با نظر، ناظر بازار صورت پذیرد.
در حالات زیر معاملات سهام از قانون محدوده نوسان قیمت تبعیت نمی کند و بدون محدوده نوسان قیمت بازگشایی می شود:
زمانی که مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود سالانه یک شرکت برگزار می شود، نماد آن سهم متوقف می شود و بار دیگر پس از چند روز بازگشایی میشود که این بازگشایی بدون محدودیت نوسان قیمت صورت خواهد گرفت.
زمانی که مجمع عمومی فوق العاده برای کاهش یا افزایش سرمایه یک شرکت برگزار می شود، نماد آن سهم متوقف می شود و بار دیگر پس از چند روز بازگشایی میشود که این بازگشایی بدون محدودیت نوسان قیمت صورت خواهد گرفت.
اگر نماد شرکتی به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت از گروه الف در سایت کدال codal.ir ،بسته شده باشد؛ در زمان بازگشایی این سهم بدون محدودیت نوسان قیمت مورد معامله قرار خواهد گرفت.
عرضه و تقاضا در بورس
در جلسه آینده به تفصیل به دلایل توقف نماد سهم ها و افشای اطلاعات از گروه الف و ب خواهیم پرداخت و این بحث را بیشتر توضیح خواهیم داد. فقط در اینجا به عنوان مثال برای افشای اطلاعات از گروه الف بدانید که در برخی از موارد سود هر سهم یا همان eps اعلامی شرکتها دچار افزایش یا کاهش میشود که اصطلاحا به آن تعدیل سود پیش بینی شده میگویند و قبل از اعلام این سود نماد شرکت متوقف میگردد، بازگشایی پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا EPS به شرط آنکه تعدیل مثبت یا منفی از ۲۰ درصد بیشتر باشد، بدون محدودیت نوسان قیمت صورت خواهد گرفت.
ارزش سهام عدالت تابعی از عرضه و تقاضا در بازار بورس است
مدیر کل امور اقتصادی و دارایی استان کرمانشاه گفت: از آنجا که سهام عدالت وارد بورس شده است ارزش گذاری آن نیز بر اساس عرضه و تقاضا در بازار بورس است.
امیر حمزه حیدریان در گفتگو با خبرنگار تابناک کرمانشاه اظهار کرد: ارزش سهام عدالت، از آنجا که وارد بازار بورس شده، تابعی از عرضه و تقاضا در بازار بورس است. در سبد سهام عدالت ۴۹ شرکت وجود دارد که ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت باقیمانده غیر بورسی است.
وی افزود: قیمت این سهام بر اساسی، تابع عرضه و تقاضای مستقیم در بازار است، اگر چه فعلا به دلیل انتخابات شرکت سرمایه گذاری سهام عدالت استانی برای مدیریت و مالکیت سهام دارانی که روش غیر مستقیم را انتخاب نموده اند، امکان خرید و فروش سهام وجود ندارد.
مدیر کل امور اقتصادی و دارایی استان کرمانشاه با بیان اینکه این انتخابات از ۱۵ اردیبهشت لغایت ۱۵ خرداد در کل کشور برگزار می شود، تصریح کرد: بعد از برگزاری آن، شرکتی تمام امورات مربوط به سهام داران غیر مستقیم از جمله خرید، فروش و پرداخت سود به آنها را از صفر تا صد بر عهده می‌گیرد، سپس نماد شرکتها باز شده امکان خرید و فروش فراهم میشود و قطعا قیمت این شرکتها روند رو به رشدی طی میکند، به این ترتیب سهام عدالت ارزش بسیار بیشتری خواهد داشت.
حیدریان بیان کرد: در حال حاضر ارزش سهام‌های ۵٠٠ هزار تومانیِ سهام عدالت معادل ۱۱ میلیون تومان و سهام‌های ١ میلیون تومانی ارزشی برابر با ٢١ تا ٢٢ میلیون تومان دارند. اگرچه ارزش واقعی این سهام بسیار بیشتر است، لذا بعد از انتخابات، نوار سبزی در بورس حاکم شده و روند رو به رشدی را طی میکند.
تقابل عرضه و تقاضا در بورس امروز 16 مرداد
سهام داران و فعالان بورس تهران در حالی خود را برای معاملات روز شنبه آماده می‌کنند که شاخص کل در کانال 1.4 میلیونی قرار گرفته است. برای پیش بینی بورس امروز –شنبه شانزدهم مرداد- به روند بازار سهام در روز چهارشنبه نگاه میکنیم. روز چهارشنبه شاخص کل بورس 30 هزار و 414 واحد صعود کرد، شاخص هم‌وزن 2 هزار و 574 واحد رشد کرد و شاخص کل فرابورس 281 واحد بالا آمد.
در پایان معاملات روز چهارشنبه، 264 نماد رشد قیمت و 206 نماد کاهش قیمت داشتند، به عبارت دیگر، 54 درصد بازار رشد قیمت داشتند و 42 درصد بازار افت قیمت داشتند.
بیشترین افزایش قیمت
روز چهارشنبه در بورس شرکتهای داروسازی ابوریحان (دابور)، معدنی دماوند (کدما) و صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس) بیشترین افزایش قیمت را ثبت کردند. در فرابورس نیز نماد فولای (شرکت صنایع فولاد آلیاژی یزد)، بنو (بیمه تجارت نو) و شتوکا (توکا رنگ فولاد سپاهان) بیشترین افزایش قیمت را داشتند.
بیشترین کاهش قیمت
در بورس شرکت تولیدی مهرام (غمهرام)، تکنوتار (تکنو) و سامان گستر اصفهان (ثامان) در روز چهارشنبه بیشترین کاهش قیمت بازار را داشتند و در معاملات فرابورس شرکت کشت و دامداری فکا (زفکا)، کشت و دام قیام اصفهان (زقیام) و پگاه فارس (غفارس) بیشترین کاهش قیمت را داشتند.
عرضه و تقاضای بازار
عرضه و تقاضای بورس در انتهای معاملات روز چهارشنبه، علامتی کارآمد برای پیش بینی عرضه و تقاضای بازار سهام در روز شنبه است. در پایان معاملات روز چهارشنبه بازار با مازاد تقاضا 415 میلیارد تومانی بسته شد.
افزایش ارزش صف‌های خرید
در پایان معاملات چهارشنبه 42 نماد صف فروش داشتند و تعداد نمادهای صف خرید 54 نماد بود. همچنین در این روز ارزش صف‌های خرید نسبت به پایان روز کاری گذشته 36 درصد رشد کرد و در رقم 805 میلیارد تومان ایستاد. ارزش صف‌های فروش نیز 12 درصد کاهش یافت و 390 میلیارد تومان شد.
بیشترین تقاضاها
روز چهارشنبه شرکت سپید ماکیان (با نماد معاملاتی سپید) با صف خرید 174 میلیارد تومانی برای هشتمین روز متوالی در صدر جدول تقاضای بازار قرار گرفت. پس از سپید، نمادهای فارس (صنایع پتروشیمی خلیج فارس) و وهامون (شرکت سرمایه‌گذاری هامون صبا) بیشترین صف خرید را داشتند.
بیشترین عرضه‌ها
بیشترین صف فروش نیز به غدام (خوراک دام پارس) تعلق داشت که در پایان معاملات صف فروش 64 میلیارد تومانی داشت. پس از غدام، ثالوند (سرمایه‌گذاری مسکن الوند) و سنیر (سیمان سفید نی‌ریز) بیشترین صف فروش را داشتند.
پیش بینی بورس امروز
در آخرین روز کاری هفته شاخص کل بورس 30 هزار واحد رشد کرد و پس از دو روز شاهد ورود عرضه و تقاضا در بازار سهام پول حقیقی به بازار سهام بودیم. علاوه بر این تقاضای بازار نیز افزایش یافت و ارزش صف‌های خرید در پایان معاملات روز چهارشنبه با افزایش 36 درصدی به رقم 805 میلیارد تومان رسید و ارزش مازاد تقاضای بازار به 415 میلیارد تومان رسید.
بدین ترتیب در تمام روزهای هفته معاملات بازار با مازاد عرضه و تقاضا در بازار سهام تقاضا بسته شد. اهمیت این نکته وقتی روشن میشود که بدانیم در 111 روز معاملاتی گذشته بورس تهران از 25 بهمن 1399 تاکنون تنها در 7 روز کاری بازار با مازاد تقاضا بسته شده است که 5 روز آن به هفته اخیر اختصاص دارد که در 9 ماه گذشته بی‌سابقه است. آخرین بار عرضه و تقاضا در بازار سهام در اولین هفته کاری آذرماه در تمام روزهای هفته معاملات روزانه بازار با مازاد تقاضا بسته شد. همچنین در طی این دوره بیشترین رقم نیز در روز چهارشنبه 13 مرداد رقم خورد. بنابراین با توجه به رشد ارزش مازاد تقاضای بازار در روز چهارشنبه می‌توان گفت که روندهای مثبت بازار سهام همچنان تداوم دارد.
دیدگاه شما