شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس

علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم

بورس بهتر است یا فرابورس؟ / تفاوت این دو بازار چیست؟

به گزارش بانک اول بازارهای مالی تشکیلات پیچیده‌ای هستند که ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود را دارند و نقش مهمی در قیمت‌گذاری بازار ایفا می‌کنند. به‌طور گسترده، به هر بازاری که در آن معاملات اوراق بهادار صورت می‌گیرد، از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات، بازارهای مالی گفته می‌شود. بازارهای مالی برای عملکرد صحیح اقتصاد سرمایه‌داری بسیار حیاتی هستند. امروزه بسیاری از بازارهای مالی در سراسر جهان (مانند بازارهای سهام) معاملات خود را از طریق بورس انجام می‌دهند.

بورس چیست؟

بورس بازاری است که در آن دارایی‌ها معامله می‌شوند. این بازار به سه دسته بورس کالا، ارز و اوراق بهادار تقسیم می‌شود. در بورس کالا، همان‌گونه که از نامش مشخص است، کالاهای معینی خرید و فروش می‌شود. در این بورس، معمولاً مواد اولیه معامله می‌شوند و هر کالایی بورس خودش را دارد؛ مثلاً بورس نفت. در بورس ارز، پول‌های خارجی خرید و فروش می‌شوند که البته این بورس در ایران فعال نیست. در بورس اوراق بهادار، دارایی‌های مالی مانند سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت و.. معامله می‌شود. در بورس اوراق بهادار یا به اختصار، بورس، بستری ایجاد شده تا خریداران و فروشندگان بتوانند معاملات را انجام دهند. در این بازار قوانینی وجود دارد که منافع سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را حفظ می‌کند. به عبارت بهتر، بورس سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را در کنار هم قرار می‌دهد شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس تا هر دو با توانایی‌ها و دارایی‌هایی خود موجب منفعت دو طرف شوند.

فرابورس چیست؟

در بازار بورس قوانین و ساختارهایی وجود دارد که سبب می‌شود هر شرکتی توانایی ورود به آن را نداشته باشد. فرابورس نیز مانند بورس اوراق بهادار، بازاری برای داد و ستد اوراق بهادار یا شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس سهام است و شرایط و قوانین معاملاتی ساده‌تری برای پذیرش شرکت‌ها و معامله سهام دارد. وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی آن بخش از شرکت‌های علاقه‌مند به فعالیت در بازار سرمایه است که هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را کسب نکرده‌اند.

برای درک بهتر تفاوت بورس و فرابورس باید شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس قبل از هر چیز به سازوکار بازارهای مالی توجه کنیم؛ به طور کلی به هر بازاری که در آن دارایی (به شکل اوراق) معامله شود، بورس گفته می‌شود. اما در ایران سازمانی داریم به نام «سازمان بورس و اوراق بهادار». وقتی از «بورس» حرف می‌زنیم باید حواس‌مان باشد که از بورس به طور کلی (به مفهوم بازاری که در آن اوراق معامله می‌شود؛ مانند بورس نیویورک، بورس شانگهای، بورس ژاپن، بورس کالا و …) یا اینکه منظورمان همین «سازمان بورس و اوراق بهادار» ایران است.

تفاوت‌ بازار بورس و فرابورس چه مواردی هستند؟

1) اولین تفاوت بین بازار بورس و فرابورس، وضعیت ساختاری تقسیم‌بندی بازارهای زیرمجموعه در آن است، به عبارت ساده‌تر هر یک از بازارهای بورس و فرابورس دارای تقسیم‌بندی ساختاری در خود هستند. بازار بورس در تقسیم‌بندی خود به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شود.

اما تفاوت این دو دسته بازار اول و دوم در بورس چیست؟

شرکت‌هایی که عملکرد مناسب و سوددهی مناسبی داشته باشند در بازار اول بورس فعالیت می‌نمایند و در صورتی که عملکرد آن‌ها دچار مشکل شود و به حد نصاب‌های حضور در بازار اول نرسند به بازار دوم بورس منتقل می‌شوند. عکس این موضوع نیز صادق است، شرکت‌هایی که عملکرد مناسبی نداشته‌اند و به بازار دوم منتقل شده‌اند در صورت بازگشت به عملکرد ثابت می‌توانند به بازار اول بازگردند.

2) دومین تفاوت بازار بورس و فرابورس در میزان دامنه‌نوسان روزانه معاملات در گذشته بوده‌است به شکلی که دامنه‌نوسان در بازار بورس یک درصد و در بازار فرابورس ۵ درصد بود اما در زمان حال و پس از تغییر قوانین در بازار اصلی بورس دامنه‌نوسان آن هم به ۵ درصد روزانه افزایش یافت.
3) سومین تفاوت بازار بورس و فرابورس در مالیات شرکت‌هاست، شرکت‌هایی که در بورس فعالیت می‌کنند ده درصد مالیات می‌پردازند اما شرکت‌های فعال در بازار فرابورس از پرداخت مالیات ۱۰ درصدی معاف هستند. این تفاوت برای پرداخت مالیات هم برای شرکت‌های فعال در فرابورس مناسب و مفید است و هم برای سرمایه‌گذاران این بازار بسیار مناسب و پرفایده است.

4) چهارمین تفاوت بازار بورس و فرابورس در تنوع زیرمجموعه‌های آن‌ها و طبعا تنوع این بازارها برای سلایق متفاوت سرمایه‌گذاران است. در این حالت سرمایه‌گذاران می‌توانند با ایجاد سبدی از سهم‌های مختلف بازار بورس و فرابورس هم ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و هم سرمایه‎گذاری متنوع تری در شرکت‌های مختلف داشته باشند.

5) مورد بعدی در خصوص این تفاوت‌ها که بسیار مهم و چشمگیر است، دریافت تسهیلات بانکی شرکت‌هاست. شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت دارند می‌توانند از این طریق برای دریافت تسهیلات از بانک‌ها اقدام نمایند. با توجه به وضعیت شرکت‌های فعال در بازار فرابورس، دریافت تسهیلات از بانک‌ها می‌تواند در شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس شرایط شرکت‌ها تاثیر بسیار مناسبی داشته باشد و باعث پیشرفت آن‌ها شود.

6) از دیگر تفاوت‌های بازار بورس و فرابورس برای سرمایه‌گذاران میزان ارزش شرکت‌های فعال در آن‌هاست، شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند شرکت‌هایی بزرگ‌تر، سوده‌تر و برای سرمایه افراد مناسب‌تر هستند. اما شرکت‌های فعال در فرابورس بعضا شرکت‌های کوچک و تازه‌کار بوده و به اندازه حضور در بازار بورس سودده نیستند و سرمایه‌گذاری در فرابورس ریسک بیشتری نسبت به فعالیت در بازار بورس دارد.

7) تفاوت بنیادی و مهم دیگر این دو بازار در روند پذیرش شرکت‌هاست، همانطور که پیشتر نیز اشاره شد روند پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس بسیار دشوارتر از فرابورس است، شرایطی مانند حداقل تعداد سهامداران، سرمایه ثبت شده، سهام شناور و سابقه فعالیت شرکت فاکتورهای اصلی جهت ورود شرکت‌ها به بازار بورس و یا فرابورس است.

بورس بهتر است یا فرابورس؟

تا اینجا دانستیم که بازارهای مالی گوناگونی وجود دارد که می‌شود در این بازارها انواع اوراق بهادار را خرید و فروخت. همچنین گفتیم که بورس و فرابورس در واقع دو بازار مالی مستقل از یکدیگرند که شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر کدام از این بازارها متفاوت است.

به‌طور کلی پذیرش سهام شرکت‌ها در بورس سخت‌گیرانه‌تر از بورس است. در واقع در معنای عام، در فرابورس (که می‌توان آن را به‌نوعی «خارج از بورس» هم نامید) سهام شرکت‌هایی معامله می‌شود که روند انتشار اطلاعات‌شان منظم نیست یا سودآوری پایداری ندارند (البته ممکن است این وضعیت درمورد بعضی از شرکت‌های فرابورسی تغییر کند و این شرکت‌ها مجوز حضور در بورس را به دست بیاورند).

جمع‌بندی

در تفاوت بورس و فرابورس باید بگوییم بورس جایی است که در بستر آن انواع اوراق بهادار و کالا معامله می‌شود. در ایران سازمان بورس و اوراق بهادار عهده‌دار نظارت بر فعالیت‌های بورس‌هاست. فرابورس هم شرکت مستقلی است که مهم‌ترین وظیفه‌اش این است که برای شرکت‌هایی که امکان حضور در بورس را ندارند، این فرصت را فراهم کند که به بازار سرمایه دسترسی داشته باشند. روی هم رفته شرکت‌های بورسی در مقایسه با شرکت‌های فرابورسی (به‌ویژه شرکت‌های حاضر در بازار پایه) شفافیت مالی و سودآوری بهتری دارند و خرید سهام‌شان سرمایه‌گذار را در معرض ریسک پایین‌تری قرار می‌دهد.

کارنامه مالی شرکت بورس اوراق بهادار تهران

شرکت بورس اوراق بهادار تهران در سال مالی 1400 نسبت به سال 1399 با کاهش 35 درصدی بازدهی دارایی ها و کاهش 48 درصدی بازدهی حقوق صاحبان سهام مواجه بوده است. درآمدهای عملیاتی این شرکت از یک میلیون و 395 هزار میلیارد تومان به کمتر از 515 هزار میلیارد تومان رسیده که نشان دهنده کاهش 63 درصدی درآمدها است.

به گزارش اکوایران، در سال مالی 1400 یکی از عملکردهای ضعیف شرکت بورس اوراق بهادار تهران را شاهد بودیم. با وجود این عملکرد مالی ضعیف، اعضای هیئت مدیره این شرکت در مجمع عمومی سالیانه حق حضور جلسات و پاداش سالیانه خود را بدون در نظر گرفتن این عملکرد ضعیف با ارقام قابل توجهی به تصویب رساندند.

درآمد عملیاتی و سود خالص شرکت بورس اوراق بهادار تهران

شرکت بورس اوراق بهادار تهران صورت های مالی سال 1400 را در انتهای هفته سوم تیرماه منتشر کرد. این شرکت در سالی که گذشت با 63 درصد کاهش درآمد های عملیاتی، از یک میلیون و 395 هزار میلیارد تومانی که در سال 1399 کسب کرده بود به مبلغی در حدود 515 هزار میلیارد تومان رسید. سود خالص شرکت بورس اوراق بهادار تهران نیز از مبلغ یک میلیون و 248 هزار میلیارد تومان به 499 هزار میلیارد تومان کاهش یافت که کاهش 60 درصدی سود خالص را نشان می دهد.

سنا، پایگاه خبری بازار سرمایه ایران این کاهش درآمد و سود خالص را متأثر از کاهش کارمزد نظارتی بر معاملات بورس و فرابورس عنوان کرده است اما تحلیلگران بازار سرمایه مسائل دیگری مثل تصمیمات هیئت مدیره و خروج پول حقیقی از بازار را به عنوان دلایل این افت شدید می‌دانند.

نسبت‌های مالی در دو سال اخیر

با توجه به شرایط خاص شرکت بورس اوراق بهادار که از لحاظ فعالیت‌ها و درآمدها با شرکت های مالی دیگر متفاوت است، نسبت‌های مالی گویای وضعیت این شرکت است. نسبت وجه نقد و نسبت جاری شرکت بورس در سال 99 بین چهار تا پنج دهم بوده است و در سال 1400 به کمتر از 0.4 رسیده است. در باره این دو نسبت می توان گفت که در شرکت های بازرگانی و صنعتی ، نرخ این دو نسبت در شرایط مطلوب بین 1 تا 2 است و کمتر از 1 بودن آن توجیهی ندارد. در شرکت بورس اوراق بهادار تهران با توجه به شرایط فوق و تصمیمات دولت برای جلوگیری از وجود وجه نقد راکد منطقی است که این دو نسبت به کمتر از 1 برسند. این در حالی است که کاهش نسبت های نقدینگی به کمتر از 0.5 دهم توجیه پذیر نیست و آسیب‌های جدی برجای می گذارد.

در سال مالی 1399 بازده دارایی های این شرکت 58 درصد بوده و بازده حقوق مالکانه آن به بیش از 73 درصد رسیده است که دلیل عمده آن افزایش ناگهانی ورود پول حقیقی به بازار بود که با تبلیغات وسیع و فراخوان شخصیت‌های شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس دولتی شکل گرفت. ورود سرمایه باعث رشد ناگهانی کارمزدها و معاملات بازار سرمایه شد. سال 1400 بازده دارایی ها و حقوق مالکانه شرکت بورس اوراق بهادار تهران به کمتر از 25 درصد رسید که نتیجه افت عمق بازار بود.

تصمیمات مجمع عمومی سالیانه

در مجمع عمومی سالیانه این شرکت که در تاریخ 30 تیر 1401 برگزار شد، اعضای هیئت رئیسه انتخاب شدند و آقای بهروز خدارحمی به عنوان رئیس مجمع انتخاب شد. پس از تصویب صورت های مالی سال 1400 و انتخاب حسابرس و بازرس قانونی، روزنامه اطلاعات به عنوان روزنامه کثیرالانتشار انتخاب شد. در انتهای مجمع نیز حق حضور اعضای غیر موظف 5 میلیون و 500 هزارتومان برای حضور حداقل یک جلسه درماه به تصویب رسید. پاداش اعضای هیئت مدیره نیز در سال 1401 به رقم 910 میلیون تومان تصویب شد.

با توجه به شرایط کنونی بازار سرمایه و حجم بالای بی‌اعتمادی سهامداران و سرمایه گذاران نسبت به بورس تهران، رقم پاداش و حق حضورهای مصوب چشمگیر است. در انتهای این مجمع هزار میلیارد تومان به عنوان کمک هزینه به مصارف مربوط به ترویج و ارتقای سواد مالی تصویب شد.

شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس

سعیدی: نتیجۀ حضور مردم به‌عنوان سهامدار مستقیم، نوسان پی‌درپی و بالا و پایین شدن شدید شاخص‌ها است که بیشتر از آنکه نتیجۀ وضعیت بازار باشد، نتیجۀ جو روانی حاکم بر بازار است، بنابراین تحولات اخیر چندان، غیرطبیعی نیست؛ زیرا اصطلاحاً می‌گویند باید «پول آگاه» وارد بازار شود و وقتی عموم افراد، با سطح آگاهی ناکافی شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس از ماهیت بازار به بورس می‌آیند، کار دشوار می‌شود .

عضو سابق هیئت مدیرۀ سازمان بورس در گفت‌وگو با پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا) با بیان اینکه جذب سهامداران خرد به بورس، نیازمند سیاست‌گذاری منسجمی است، گفت: سازمان بورس در دورۀ ریاست دکتر محمدی، مجموعه‌ای از سیاست‌ها را پیشنهاد داد، اما به علت وجود مخالفت‌هایی، این پیشنهادها اجرایی نشد. علی سعیدی اضافه کرد: در اکثر بورس‌های پیشرفته، ورود و خرید و فروش سهام افراد، راحت نیست؛ به همین دلیل تازه‌واردها را مجاب یا ترغیب می‌کنند که از گذرگاه صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا انعقاد قرارداد با متخصصان و شرکت‌های سبدگردان وارد بورس شوند. در همین راستا، سازمان بورس نیز درصدد سیاست‌گذاری‌هایی با محوریت ایجاد محدودیت برای ورود سهام اولی‌ها و البته لحاظ مشوق برای ورود غیرمستقیم آنان به بازار بود، اما وجود مداخلاتی، اجازۀ اجرایی شدن این راهکار را نداد .

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: هم‌زمان با دعوت سهامداران به صبر و عملکرد سنجیده‌تر و نیز تشویق مردم به انتقال پول خود، به صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سهمی، لازم است سازمان بورس هم برای این جابه‌جایی تسهیلاتی را در نظر بگیرد. به طور مثال، در زمان صعود بازار، سهمیه‌هایی که برای عرضه‌های اولیه داده می‌شود، صرفاً، به صندوق‌های سرمایه‌گذاری تعلق گیرد و کارمزدها، از معافیت‌هایی برخوردار شوند تا به ‌تدریج، انگیزۀ پیوستن مردم به صندوق‌ها سیر صعودی پیدا کند. به گفتۀ وی،گزارش‌های شرکت‌ها، نشان می‌دهد که وضع اغلب آن‌ها مطلوب است، اما ارزش سهامشان، در شیب نزولی قرار دارد؛ بنابراین، اتفاقات فعلی بازار سهام با واقعیت وضعیت موجود شرکت‌ها، فاصله گرفته است .

عضو سابق هیئت‌مدیرۀ سازمان بورس در پایان افزود: سال‌ها افرادی را مشاهده کردیم که در قیمت‌های بالا سهام خریدند و با فروش در قیمت‌های پایین، ضرر کردند؛ درحالی‌که اگر مدتی صبر می‌کردند دوباره شرایط معمولی و سهم‌ها، پربازده می‌شد. امروز هم، قطعاً، زمان مناسبی برای فروش سهام نیست. تجربه نشان داده است، معمولاً، روزی که عموم مردم خریدار سهام هستند، روز مناسبی برای خرید نبوده و روزی که اکثر مردم، سهم خود را می‌فروشند، وقت مناسبی برای فروش نیست.

بازار اول و دوم بورس چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟

بر اساس یک طبقه‌بندی که از شهریور سال ۱۳۸۱، توسط سازمان بورس اوراق بهادار صورت گرفت، کلیه‌ی شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس در دو دسته‌ی بازار اول و بازار دوم قرار گرفتند. درواقع این تقسیم‌بندی با توجه به معیارهای عمومی و کلی شامل اندازه‌، میزان شناوری سهام و نقدشوندگی، شفافیت و اطلاع‌رسانی و تداوم سودآوری شرکت‌‌ها صورت پذیرفت. شما به عنوان کسی که قصد خرید سهام و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس را دارید، با داشتن کد بورسی می‌توانید سهام هرکدام از شرکت‌های لیست شده در بازار اول و دوم بورس را خریداری کنید و هیچ محدودیتی در این زمینه برایتان وجود نخواهد داشت. پس علت نام‌گذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و دوم و تابلوهای مختلف چیست؟ با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید تا ضمن آشنایی با تعریف و تفاوت‌های اصلی میان دو بازار اول و دوم، پاسخ این سوال را هم دریافت نمایید.

معرفی بازار اول و دوم بورس

معرفی بازار اول و دوم بورس

خب همان‌طور که گفتیم بازار بورس به دو بخش بازار اول و دوم بورس تقسیم‌بندی می‌شود که به آن‌ها بازار اولیه و ثانویه نیز می‌گویند. بازار اول مشتمل بر دو تابلوی اصلی و فرعی و بازار دوم مشتمل بر فهرست اولیه و مشروط تصویب شده است.

بازار اول یا اولیه چیست؟

بازار اول که به آن بازار اولیه یا اصلی نیز گفته می‌شود، بازاری است که شرکت‌ها برای اولین بار می‌خواهند در آنجا نام خود را ثبت کرده و شروع به فعالیت نمایند. درواقع، شرکت‌ها برای بار اول اوراق قرضه و سهام جدیدشان را برای عموم و سرمایه‌گذاران در این بازار به فروش می‌گذارند. نماد بازار اولیه در کشور ما «بانک» است.

عرضه اولیه یا IPO نمونه‌ای از بازار اولیه است. IPO، زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت خصوصی برای نخستین بار سهام عمومی را منتشر کند. این معاملات، برای سرمایه‌گذاران فرصتی را فراهم می‌کند تا اوراق بهادار را از بانکی خریداری نمایند که پذیره‌نویسی اولیه را برای یک سهام خاص انجام داده است؛ درواقع این اولین فرصتی است که در آن سرمایه‌گذاران به واسطه‌ی خرید سهام به سرمایه‌ی شرکت کمک خواهند کرد. به عبارتی می‌توان گفت که سرمایه‌ی سهام شرکت از وجوه حاصل از فروش سهام در بازار اولیه تشکیل شده است. به این ترتیب، مشاغل و دولت‌هایی که می‌خواهند سرمایه‌ی بدهی تولید کنند می‌توانند انتشار اوراق قرضه کوتاه‌مدت و بلندمدت در بازار اولیه را انتخاب کنند.

نکته‌: نکته‌ی مهمی که در رابطه با بازار اول باید بدانید این است که در آن اوراق بهادار مستقیماً از یک ناشر خریداری می‌شوند.

بازار دوم یا ثانویه چیست؟

بازار دوم که به آن بازار ثانویه هم می‌گویند، بازاری است که شرکت‌ها سهام خود را در آن معامله می‌کنند. درواقع دارایی‌هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرارگرفته‌اند، در بازار ثانویه، مجدداً مورد معامله قرار خواهند گرفت و نماد آن در کشور ما بورس است. به عبارتی، در بازار ثانویه هیچ شرکتی تاسیس نمی‌شود و فقط شرکت‌هایی که قبلا در بازار اولیه ثبت شده‌اند، از یک سری فیلدها و شرایط عبور می‌کنند تا بتوانند مجدد سهام خود را مورد معامله در بازار بورس قرار دهند. مشخصه‌ی معین بازار ثانویه این است که در آن، سرمایه‌گذاران بین خودشان معامله می‌کنند؛ یعنی در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران اوراق بهادار منتشر شده را بدون دخالت شرکت‌های صادرکننده معامله می‌کنند. برای مثال، در این بازار قصد خرید سهام شرکتی را داشته باشید، فقط با یک سرمایه‌گذار دیگر که سهام آن را در اختیار دارد معامله خواهید کرد.

علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم

همان‌طور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد، سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بورس بدون توجه به بازار اول و بازار دوم، می‌توانند سهام شرکتی که مدنظرشان است را بخرند و سرمایه‌گذاری و معامله کنند. اما علت اصلی نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم بورس چیز دیگری است؛ شرکت‌های سهامی برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند وگرنه باید قید بورس را بزنند یا اینکه سراغ بازار فرابورس بروند. این شرایط که مربوط به وضعیت مالی و سودآور بودن شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است را می‌توانید در جدول زیر ببینید:

علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم

درباره‌ی معیارهای اختصاصی برای حضور در بازار اول و دوم بورس هم مهم‌ترین مورد، میزان سرمایه‌ی شرکت می‌باشد. در واقع، شرکت‌های ثبت شده با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه، می‌توانند برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست دهند، اما شرکت‌های دیگر باید سراغ تابلوی فرعی یا بازار دوم بروند.

تفاوت بازار اول و دوم بورس در چیست؟

درک تفاوت بازار اول و دوم بورس بسیار اهمیت دارد. در ادامه این تفاوت‌ها را آورده‌ایم:

۱. قیمت‌های شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس بازار اولیه اغلب از قبل تعیین می‌شوند، درحالی‌که قیمت‌ها در بازار ثانویه توسط نیروهای اساسی عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

۲. تفاوت دیگر بازار اول و دوم بورس در میزان سرمایه است؛ سرمایه‌ی ثبتی شرکت‌های بازار ثانویه بورس باید حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال و درصد شناوری آن‌ها حداقل ۱۰% و سهامی عام باشند. اما شرکت‌هایی که سرمایه و سودآوری و درصد شناوری آزاد مناسبی دارند (طبق جدول بالا) و نشانی از چشم‌انداز مثبت و سودآوری مناسب در آن‌ها دارد، در بازار اول پذیرفته می‌شوند.

۳. هرگونه درآمد حاصل از فروش سهام در بازار اولیه، پس از محاسبه‌ی هزینه‌های اداری بانک، به شرکت صادرکننده سهام می‌رسد. اما از آنجایی‌که در بازار ثانویه، معامله بین سرمایه‌گذاران اتفاق می‌افتد، عواید حاصل از فروش سهام به سرمایه‌گذار فروش می‌رسد نه به شرکتی که سهام را صادر کرده است یا به بانک پذیره‌نویسی.

در بخش‌های بعدی جزییات بیشتری از شرایط حضور شرکت‌ها در تابلوهای مختلف بورس را بیان خواهیم کرد.

شرایط عمومی پذیرش شرکت‌ها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران

شرایط عمومی پذیرش شرکت‌ها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران

به‌طور کلی شرکت‌هایی در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده هستند که:

• نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، ثبت شده باشند.
• تمام بهای اسمی سهام در آن‌ها پرداخت شده باشد.
• سهام با نام و دارای حق رای در آن‌ها وجود داشته باشد.
• هیچ محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال یا اعمال حق رای توسط صاحبان آن وجود نداشته باشد.

شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول و دوم بورس : بازار اول

برای پذیرش شرکت‌های بورسی در بازار اول و دوم بورس شرایطی وجود دارد که در ادامه هریک از آن‌ها را به‌صورت جداگانه بیان خواهیم کرد. ابتدا می‌پردازیم به شرایط و ضوابط پذیرش شرکت‌ها در بازار اول:

شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول: تابلوی اصلی

• وجود حداقل شناوری سهام ۲۰%
• عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
• وجود حداقل ۳ سال سابقه‌ی فعالیت پیش از پذیرش
• حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها ۳۰% باشد.
• دارابودن حداقل میزان سرمایه ثبت شده شرکت ۱۰۰۰ میلیارد ریال
• دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی وجود نداشته باشد.
• سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده، وجود داشته باشد.
• صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، تایید شود.
• محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
• صورت‌های مالی دو دوره‌ی منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
• سودآوری در ۳ دوره‌ی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشم‌اندازی روشن از لحاظ سودآوری مشاهده شود.

شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول: تابلوی فرعی

• وجود حداقل شناوری سهام ۱۵%
• عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
• وجود حداقل ۳ سال سابقه فعالیت پیش از پذیرش
• دارابودن حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۵۰۰ میلیارد ریال
• حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها ۲۰% باشد.
• سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
• هیچ‌گونه دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، وجود نداشته باشد.
• محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
• صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
• صورت‌های مالی دو دوره منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
• سودآوری در ۲ دوره‌ی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه‌ شود.

بازار اول و دوم بورس : شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار دوم

• وجود حداقل شناوری سهام ۱۰%
• عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
• دارابودن حداقل ۲ سال سابقه فعالیت قبل از پذیرش
• وجود حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۲۰۰ میلیارد ریال
• حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس دارایی‌ها، ۱۵% باشد.
• دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، وجود نداشته باشد.
• سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
• محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
• صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
• سودآوری در ۱ دوره‌ی مالی منتهی به پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه‌ شود.

سخن آخر

در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در سایت آموزش چراغ راجع به بازار اول و دوم بورس و تفاوت‌های میان آن دو و همچنین شرایط پذیرش در هر یک از این بازارها صحبت کردیم. گفتیم که شرکت‌هایی که سهام‌شان در بورس معامله می‌شود، براساس شرایطی که دارند در بازارهای اول و دوم و تابلوهای فرعی و اصلی مورد معامله قرار می‌گیرند. اما این تابلوها برای یک سهام‌دار، هیچ محدودیتی از لحاظ خرید و فروش ایجاد نمی‌کند. بنابراین، سرمایه‌گذاران می‌توانند با کد بورسی اختصاصی که دارند، در تمام این بازارها خرید و فروش انجام دهند. چراغ، به عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.

بورس و فرابورس (شباهت ها و تفاوت ها)

امروزه و به خصوص با نوسانات جدید پیش آمده در بازار بورس و فرابورس، کمتر کسی پیدا می شود که از وجود داشتن این بازارها بی اطلاع باشد. به طور کلی بورس را می توان به عنوان یکی از اجزای اصلی بازارهای مالی در سرتاسر جهان در نظر گرفت. به زبان ساده می توان گفت که بورس یک محیطی برای صورت گرفتن یک رابطه مابین تولید کنندگان و مصرف کنندگان (شامل خریداران و فروشندگان سهام) می باشد. برای اینکه درک مشخصی از بورس و فرابورس داشته باشیم، در ابتدا این دو بازار به صورت مجزا مورد بحث قرار می گیرند و بعد از آن تفاوت مابین آنها بررسی می شود.

بازار بورس

بورس یک محلی برای معامله دارایی های مختلف (از جمله دارایی های مالی و واقعی) می باشد. در یک تقسیم بندی بورس به دو نوع بورس اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم می شود؛ در بورس اوراق بهادار اسنادی همانند سهام و اوراق مشارکت معامله می شوند و در بورس کالا دارایی های واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد تبادل قرار می گیرند. همچنین در خارج از کشور یک بورس ارز هم وجود دارد که در آن واحدهای پولی کشورهای دیگر مورد معامله قرار می گیرد. اخیرا در ایران یک بازاری تحت عنوان بازار متشکل تشکیل شده است که کارایی مشابه بورس ارز را دارد؛ این بازار در حال حاضر به صورت آزمایشی کار می کند تا در صورت داشتن عملکرد موفق به صورت رسمی به فعالیت خودش ادامه دهد. مکانیزم تعیین قیمت در این بازار برمبنای عرضه و تقاضا می باشد. همچنین یک دامنه نوسان مجاز روزانه (به غیر از روزهایی که روش حراج پیوسته برای برخی سهم ها مورد استفاده قرار بگیرد) برای پیشگیری از نوسانات بیش از حد اعمال می شود.

بازار فرابورس

بازار فرابورس ایران در سال 1387 به صورت رسمی و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار شروع به فعالیت کرد. این بازار شرایطی مشابه با بازار بورس دارد، اما به منظور اینکه این بازار بتواند یک اهرم کمک کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد، شرایط پذیرش در آن آسانتر است. به همین دلیل یکی از مهمترین اهداف این بازار عبارت از ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که صلاحیت ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می خواهند سریعتر وارد بازار شوند. این شرایط باعث شده است که بنگاه های اقتصادی با دارا بودن حداقل شرایط و در سریع ترین زمان بتوانند به این بازار مالی وارد شوند و از مزایای آن استفاده نمایند.

بازارهای فرابورس

خود فرابورس شامل پنج بازار می باشد که عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه. شرایط فعالیت در بازار پایه منعطف تر از شرایط فعالیت در بازار اول و دوم می باشد. در بازارهای اول و دوم شرکت هایی پذیرفته می شوند که شرایط فعالیت در این بازارها را داشته باشند (شرایط بازار دوم منعطف تر از شرایط بازار اول می باشد) بنابراین می توان گفت که بازار پایه یک محلی برای نقل و انتقال سهام شرکت های سهامی عام می باشد که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده اند. به همین دلیل در این بازار اکثر شرکت های سهامی عام می توانند حضور داشته باشند.

به طور کلی مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس عبارتند از: سهولت پذیرش، تامین مالی، معافیت مالیاتی، وثیقه گذاری سهام، امکان انتشار اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی، امکان خروج از فرابورس، نبود حجم مبنا و سایر موارد.

تفاوت بورس و فرابورس

– مکان فیزیکی و دامنه نوسان:

اولین تفاوت بورس و فرابورس این است که بازار فرابورس برخلاف بازار بورس، یک مکان فیزیکی مشخصی برای جمع شدن معامله گران ندارد. همچنین دامنه نوسان برای شرکت های فعال در بورس 4 درصد و برای شرکت های فعال در فرابورس 5 درصد است.

– تقسیم بندی بازار:

بازار بورس کلا دارای دو بازار اول و دوم است که عملکرد آنها هم به هم مرتبط می باشد. همچنین در بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی وجود دارند که شرایط تابلوی فرعی راحت تر از شرایط تابلوی اصلی است. شرکتی که در بازار اول فاقد عملکرد مورد انتظار باشد، به بازار دوم منتقل می شود و همچنین شرکتی که عملکرد مناسبی در بازار دوم داشته باشد، به بازار اول منتقل می شود. علاوه بر این شرکتی که فاقد عملکرد مناسب در بازار دوم باشد، مجوز آن برای فعالیت در این بازار لغو خواهد شد. ولی همانطور که در بالا هم بیان شد، بازار فرابورس دارای پنج بازار می باشد که عبارت از بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه می باشند.

– فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس

همانطور که قبلا هم بیان شد، شرایط پذیرش در بورس سخت تر از شرایط پذیرش در فرابورس می باشد (که در آن شرکت های کوچک هم می توانند سهام خودشان را عرضه کنند). شرایط پذیرش در این بازارها در جدول زیر نشان داده شده است.

شرایط ورود به بازار بورس و فرابورس

بازار بورس			بازار فرابورس		شرایط پذیرش
تابلوی اصلی بازار اول	تابلوی فرعی بازار اول	بازار دوم	بازار اول	بازار دوم
۱۰۰ میلیارد تومان	۵۰ میلیارد تومان	۲۰ میلیارد تومان	یک میلیارد تومان	۱۰۰ میلیون تومان	حداقل سرمایه ثبت شده شرکت
۲۰ درصد	۱۵ درصد	۱۰ درصد	۱۰ درصد	پنج درصد	حداقل سهام شناور
هزار نفر	۷۵۰ نفر	۲۵۰ نفر	۲۰۰ نفر	–	حداقل تعداد سهام‌داران
سه سال	سه سال	دو سال	حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات گذشته باشد	حداقل یک سال از تاسیس آن گذشته باشد	حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه
نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از زیان داشته باشد	زیان انباشته
۳۰	۲۰	۱۵	۱۵	–	نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها
سه دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	دو دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	–	سودآوری

– شفافیت قیمت ها و ریسک

یکی از مهمترین مزایای بازار بورس عبارت از شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک شرايط مالی ورود شركت‌ها به بورس می باشد. به دلیل اینکه شرایط معاملات بازار فرابورس برمبنای توافق طرفین می باشد، این بازار فاقد چنین مزیت هایی می باشد.

ساعات معاملاتی بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه و از سال 9 تا 12:30 می باشد (به غیر از روزهایی که تعطیل رسمی است)، ولی ساعات کاری بازار فرابورس متغیر می باشد.

– مالیات در فرابورس

یکی از مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس شامل معافیت مالیاتی 10 درصدی می باشد که سهامدارن هم از آن منتفع می شوند. همچنین صاحبان سهام برمبنای سهامی که دارند، در مجمع عمومی دارای حق رای هستند.