بازار ارز در انتظار شکستن نرخ

مدت هاست خیلی ها به انتظار انجام توافق برجام نشسته بودند اما اکنون که مذاکرات به درازا کشیده شده و با تشدید تحریم ها مواجه ایم انرژی فنر فشرده ارز تا حدودی آزاد و قیمت آن افزایش یافته است این موضوع که ناشی از انتظارات تورمی است اثرات خود را بر رشد نرخ ارز در بازار به جای گذاشته است. در چنین شرایطی اگر بازار به درستی مدیریت نشود شاهد افزایش قیمت همه کالاها و خدمات در بازار خواهیم بود

عرضه ارزِ برخط صف ها را جمع می کند| انتظارات تورمی دلار را گران کرد

نرخ ارز در حالی روندی افزایش را طی می کند که به گفته کارشناسان چنین رخدادی به دلیل ایجاد انتظارات تورمی ناشی از خالی شدن انرژی فنر فشرده قیمت این کالاست و با عرضه برخط ارز، بازار ساماندهی می شود.

بازار؛ گروه بانک و بیمه: با اوج گیری قیمت ارز در بازار، مردم به صرافی ها هجوم آورده و متقاضی خرید دلار گران شده اند. دلاری که تا هفته های گذشته در کانال ۳۲ هزارتومان قرارداشت اما قیمت آن به یک باره جهش کرد و به بیش از ۳۶ هزار تومان رسید. این افزایش قیمت که متاثر ازعوامل متعددی چون جو روانی تشدید تحریم ها، آشفتگی بازارهای سرمایه گذاری، ناآرامی های اخیر و وجود نرخ بالای توم در کشوراست خیلی ها را هیجانی روانه بازار ارز کرده تا با تبدیل سرمایه ها خود به دلار و دیگر ارزها مانع از کاهش ارزش دارایی هایشان شوند.

بانک مرکزی نیز برای پاسخگویی به نیاز متقاضیان ارز و ساماندهی بازار همچنین ممانعت از رشد کاذب قیمت ارز با عرضه انبوه آن به بازار شرایط را طوری فراهم کرده است تا نیاز متقاضیان به این کالا را تامین کند. از طرفی این بانک طی بخشنامه ای اعلام کرده است؛ خرید و فروش ارز از این پس از طریق سامانه برخط قابل انجام است اقدامی که در راستای تسهیل فرایند خرید ارز اشخاص حقیقی و صرفه جویی در وقت وهزینه خریداران طراحی شده است.

با وجودی که صراف ها دلار را با نرخ ۳۴ هزار تومان می فروشند ولی اشتهای خریداران طی چند روز اخیر همچنان برای تهیه این کالا طوری است که حتی حاضرند دلار ۳۶ هزار تومانی را نیز از بازار آزاد خریداری کنند. البته سامانه برخط خرید ارز نیز به دلیل کثرت میزان تقاضای غیر واقعی با اختلال و ایراداتی همراه شده است که این ایراد ها در حال رفع است

اشتهای بالای خریداران ارز گران

در چنین شرایطی اما با وجودی که صراف ها دلار را با نرخ ۳۴ هزار تومان می فروشند ولی اشتهای خریداران طی چند روز اخیر همچنان برای تهیه این کالا طوری است که حتی حاضرند دلار ۳۶ هزار تومانی را نیز از بازار آزاد خریداری کنند. البته سامانه برخط خرید ارز نیز به دلیل کثرت میزان تقاضای غیر واقعی با اختلال و ایراداتی همراه شده است که این ایراد ها در حال رفع است چرا که بار ترافیکی سنگین تقاضا موجب شده پاسخگویی به درخواست ها تا حدودی کند انجام شود و اگر مردم صبر کنند با توجه به بنیه قوی ذخائر ارزی نیازها برطرف و قیمت ها به تدریج روندی نزولی را به خود خواهد گرفت.

آنطور که روز شنبه قیمت دلار برای جهش به کانال ۲۷ هزار تومان خیز برداشته بود ولی دیروز یکشنبه قیمت ها تا حدودی کاهشی شد و حداقل جهشی صعود نکرد.

آنطور که به گفته سخنگوی بازار متشکل ارزی راه‌اندازی سامانه برخط خرید و فروش ارز و اطلاع‌رسانی به مردم درباره خرید از این سامانه و تسری یافتن آن بین فعالان بازار باعث می‌شود که تمام صرافی‌های مجاز وارد معامله شوند و این توزیع تقاضا بین صرافی‌ها بار روانی را کاهش می‌دهد و صف‌ها را از بین می‌برد.

از طرفی با توجه به احتمال افزایش سهمیه ارزی روزانه صرافی ها در روزهای آینده و رفع محدودیت های خرید بار روانی این بازار و موجب تخلیه حباب قیمت ها در بازار ارز خواهد شد. بنابراین مردم نباید فریب برخی اخبار نادرست را بخورند و از ترس کاهش ارزدر بازار برای خرید این کالا به در صرافی های هجوم بیاوند. آنگونه که حجم عرضه ارز در سامانه نیما در روز یکشنبه ۱۵ آبان بیش از پنج برابر میزان تقاضا بود و بیش از ۸۰ درصد ارزهای عرضه شده مشتری نداشت وقیمت ها در این بازار با عقب گردی آرام همراه بود.

سیاست گذار ارزی نه فقط در این دوره بلکه در همه دوران اعتبار خود را به دلیل عدم برنامه کارشناسانه از دست داده است تا جایی که هم اکنون مردم اخبار و اطلاعات و تحلیل های غیررسمی را ملاک قرار می دهند. از طرفی به نظر می رسد سیاست های ارزی کوتاه مدت چون عرضه سنگین ارز به بازار برای جلوگیری از رشد قیمت ها با هدف ساماندهی بازار، مقطعی، مسکن و گذرا بوده و از طرفی تداوم چنین رویکردی خلاف شم بازاراست

بانک مرکزی هم دچار هیجان شده است

البته دکتر سعیداسلامی بیدگلی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران، در گفتگو با «بازار» معتقد است؛ سیاست گذاران ارزی در چنین مواقعی باید در عرضه ارز جوانب لازم را در نظر گیرند اما از آنجایی که آنها نیز در این شرایط همچون متقاضیان ارزی که طی چند روز اخیر از سر هیجان به صرافی ها و بازار آزاد برای تهیه ارز هجوم آورده اند در تصمیم گیریها هیجانی رفتار می کند در حالی که عرضه ارز به بازار و ساماندهی این بازار مهم اقتصادی نیازمند برنامه های بلند مدت از پیش تعیین شده است و تصمیمات آنی نمی توان خیلی در این زمینه کارساز واقع شود.

وی دلیل اینکه چرا با عرضه انبوه ارز توسط بانک مرکزی به بازار باز هم خریداران صف خرید تشکیل می دهند و توجه چندانی به بخشنامه بازار ارز در انتظار شکستن نرخ های بانک مرکزی در عرضه ارز برای تامین نیاز متقاضیان به این کالا را ندارند، افزود: به صراحت باید گفت؛ سیاست گذار ارزی نه فقط در این دوره بلکه در همه دوران گذشته اعتبار خود را به دلیل عدم برنامه درست و کارشناسانه از دست داده است تا جایی که هم اکنون مردم اخبار و اطلاعات و تحلیل های غیررسمی را ملاک قرار می دهند. از طرفی به نظر می رسد سیاست های ارزی کوتاه مدت چون عرضه سنگین ارز به بازار برای جلوگیری از رشد قیمت ها با هدف ساماندهی بازار، مقطعی، مسکن و گذرا بوده و از طرفی تداوم چنین رویکردی خلاف شم بازاراست.

بانک مرکزی چنانچه بخواهد اعتبار خود را به دست بیاورد باید با هدفگذاری بلند مدت برنامه ریزی کند تا در مواجهه با چنین پدیده هایی اتخاذ تصمیات موثر و کارساز واقع شوند البته این موضوع فقط در بازار ارز صدق نمی کند چرا که بازار سرمایه نیز اکنون دچار مشکلات و نواقصی است یعنی سیاست گذارکنترل مدلی خود را دراین بازار از دست داده است. بنابراین سیاست گذاری در بازار ارز نیز در چنین مواقع حساسی باید مدیریت شده باشد

سیاست گذاران ارزی و بازار سرمایه کنترل مدلی خود را از دست داده اند!

این کارشناس بازار خاطرنشان کرد: بانک مرکزی چنانچه بخواهد اعتبار خود را به دست بیاورد باید با هدفگذاری بلند مدت برنامه ریزی کند تا با مواجه با چنین پدیده هایی اتخاذ تصمیات موثر و کارساز واقع شوند البته این موضوع فقط در بازار ارز صدق نمی کند چرا که بازار سرمایه نیز اکنون دچار مشکلات و نواقصی است یعنی سیاست گذارکنترل مدلی خود را دراین بازار از دست داده است.

بنابر این سیاست گذاری در بازار ارز نیز در چنین مواقع حساسی باید مدیریت شده باشد تا علاوه بر صیانت از منابع ارزی مانع از رانت و ارزپاشی شد. دغدغه کارشناسان این است که بانک مرکزی در عرضه ارز اصولی رفتار کند چرا که خیلی ها از این موقعیت سوء استفاده می کنند، چرا که طبق گزارش های موجود همزمان با افزایش اقدامات سودجویانه برخی شبکه‌های دلالی در افزایش کاذب تقاضا در بازار ارز و ایجاد جو ملتهب اقتصادی در چند روز گذشته، خیلی از فعالان غیرمجاز بازار ارز شناسایی شده اند وحساب بانکی آنها مسدود و پیگیری قضایی اعمال مجرمانه آنها در دستور کار قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، این افراد برخلاف مقررات و ضوابط اعلامی، اقدام به خرید و فروش غیرمجاز ارز در بازار غیررسمی و یا معاملات فردایی نموده و از این طریق موجب اخلال در نظام ارزی کشور شده‌اند.

مدیریت بازار ارز این روزها سخت شده است زیرا اگر بانک مرکزی مثلا قیمت دلار را ۳۱ یا ۳۲ هزارتومان در نظر گیرد با توجه به رشد قیمتی که در بازار آزاد است همه خریدارآن می شوند ازطرفی دست این بانک نیز برای عرضه مستمرسنگین ارز به بازار خیلی بازنیست که منابع ارزی را حراج کند

مدیریت بازار ارز آسان نیست

ابراهیم بهادرانی، کارشناسی اقتصادی در گفتگو با «بازار» در پاسخ به اینکه چرا با وجودی که قیمت دلار در بازار آزاد به ۳۶ هزار تومان رسیده است اما بانک مرکزی قیمت ها را پایین در نظر نمی گیرد تا نرخ ها در بازار آزاد شکسته شود و یا مانع از رشد قیمت ها در این بازار شود، گفت: مدیریت بازار ارز این روزها سخت شده است زیرا اگر بانک مرکزی مثلا قیمت دلار را ۳۱ یا ۳۲ هزارتومان در نظر گیرد با توجه به رشد قیمتی که در بازار آزاد است همه خریدار آن می شوند ازطرفی دست این بانک نیز برای عرضه مستمرسنگین ارز به بازار خیلی باز نیست که منابع ارزی را حراج کند.

وی با بیان اینکه چنانچه ارز با نرخ ارزان به بازار تزریق شود تبعات خود را به دنبال دارد و مشکل آفرین خواهد بود، افزود: دولت و در ذیل آن بانک مرکزی باید با اقدامات اصولی کاری کنند که زمینه کاهش قیمت ها در بازرآزاد فراهم شود نه اینکه نرخ ارز بصورتی هیجانی و بی منطق در بازار افزایش یابد بعد بانک مرکزی هم برای کاهش التهاب قیمت ها در بازار همچنین ممانعت از رشد آن دست به عرضه ارز ارزان بزند.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: تقاضا این روزها به دلیل افق تاریک وضعیت اقتصادی برای خرید ارز در بازار افزایش یافته بازار ارز در انتظار شکستن نرخ است، بنابراین شلوغی بازار ارز و افزایش میزان تقاضا برای نگهداری ارز در روز مبادا و حفظ سرمایه هاست. از طرفی وقتی قیمت ها در بازار ارز رو به بالاست دلالان نیز برای متشنج کردن بازار فعال می شوند در چنین شرایطی مدیریت بازار ارز باید به گونه ای باشد تا دلالان سودجود از موقعیت بوجود آمده سوءاستفاده نکنند.

مدت هاست خیلی ها به انتظار انجام توافق برجام نشسته بودند اما اکنون که مذاکرات به درازا کشیده شده و با تشدید تحریم ها مواجه ایم انرژی فنر فشرده ارز تا حدودی آزاد و قیمت آن افزایش یافته است این موضوع که ناشی از انتظارات تورمی است اثرات خود را بر رشد نرخ ارز در بازار به جای گذاشته است. در چنین شرایطی اگر بازار به درستی مدیریت نشود شاهد افزایش قیمت همه کالاها و خدمات در بازار خواهیم بود

ایجاد انتظارات تورمی در پی خالی شدن انرژی فنر فشرده نرخ ارز

بهادرانی اضافه کرد: مدت هاست خیلی ها به انتظار انجام توافق برجام و برچیده شدن تحریم ها نشسته بودند اما اکنون که مذاکرات به درازا کشیده شده است و با تشدید تحریم ها مواجه ایم انرژی فنر فشرده ارز تا حدودی آزاد و قیمت آن در بازار افزایش یافته است این موضوع که ناشی از انتظار ات تورمی است اثرات خود را بر رشد نرخ ارز در بازار به جای گذاشته است. در چنین شرایطی اگر بازار به درستی مدیریت نشود شاهد افزایش قیمت همه کالاها و خدمات در بازار متناسب با رشد نرخ ارز خواهیم بود.

وی درادامه اظهار داشت: ازآنجایی که سالانه ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار صرف حجم واردات کشور می شود با این وجود وقتی قیمت ارز بالا برود قیمت تمام شده این کالاها نیز به تبع رشد نرخ ارز افزایشی شده در نتیجه از بعد عرضه کالاها به کشور نیز تورم اتفاق می افتد. البته رشد نرخ تورم دارای ابعادی است که بخشی از آن به دلیل رشد میزان نقدینگی حاصل از کسری بودجه و ضعف مدیریتی است و بخش دیگر به دلیل آشفتگی در بازار ارز است که با افزایش آن قیمت ها در بازار افزایش خواهد یافت در چنین شرایطی دولت برای بهبود وضعیت زندگی مردم مجبور می شود حقوق را بالا ببرد. افزایش حقوقی که معمولا با استقراض از بانک مرکزی یا فروش دارایی های دولت است.

پیش‌بینی قیمت دلار امروز ۱۱ آبان/ روند بازار فردا چگونه است؟

به گزارش تجارت‌نیوز در سومین روز متوالی از هفته دوم آبان، قیمت دلار در محدوده ۳۳ هزار تومان باقی ماند و با روند صعودی قیمت به سوی پله‌ ۴ کانال مذکور حرکت کرد.

رشد ۲۲۵ تومانی قیمت دلار امروز ۱۰ آبان ۱۴۰۱ در حالی رقم خورد که به اعتقاد برخی از تحلیلگران و فعالان بازار ارز، این اسکناس آمریکایی با تورم ۵۰ درصدی داخلی هم‌سو نیست و کانال ۳۲ هزار تومان منطقه‌ای است که دلار نجابت به خرج داده اگر نه باید قیمت‌ها بیش از این باشد.

کانال ۳۳ هزار تومان برای دلار هرات

۳۳ هزار و ۴۷۶ تومان قیمتی است که دلار در بازار معاملات تهران مبادله شد و قیمت دلار در بازارهای موازی نیز روند رشد قابل توجهی داشت. دلار هرات وارد محدوده ۳۳ هزار تومانی شد و این نخستین روز در سال جاری است که دلار هرات کانال مذکور را تجربه می‌کند. دلار هرات سه شنبه ۱۰ آبان به قیمت ۳۳ هزار و ۴۰ تومان رسید و ۱۱۰ تومان افزایش قیمت داشت.

درهم امارات که در هفته گذشته نسبت به ورود به محدوده ۹ هزار تومانی مقاومت داشت امروز وارد دومین پله از محدوده ذکر شده، شد و با قیمت ۹ هزار و ۲۱۷ تومان در بازار معامله شد.

افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته با وجود تلاش بازارساز برای حفظ محدوده دلار در کانال ۳۲ هزار تومان ، گویا متاثر از اخبار نامساعد سیاسی و تحریم‌های جدید اروپا و آمریکا و کانادا قرار گرفته و بازار را با التهاباتی همراه ساخته است.

محدوده‌ای که دولت تلاش بسیار و خبردرمانی زیادی کرد تا به عنوان نقطه تعادلی برای این اسکناس آمریکایی حفظ کند طی چند روز گذشته با سیاست معامله‌گران حرفه‌ای بازار کانال ۳۳ هزار تومان را در می‌نوردد.

در حالی که انتظار کانال ۳۳ هزار تومان با وجود نوسان قیمت دلار در پله‌های پایانی کانال ۳۲ هزار تومان می‌رفت و از سوی کارشناسان و تحلیلگران بازار نیز پیش‌بینی شده بود اما صعود ۴ پله‌ای طی ۲ روز دور از انتظار بود و این نگرانی را به همراه دارد که آیا فنر دلار از دست دولت خارج شده است؟

کارشناسان ارزی بازار تهران نیز در مواجهه با روند افزایشی دو روز گذشته دیدگاه‌های متفاوتی را بررسی می‌کنند. عده‌ای معتقدند با وجود روند افزایشی قیمت دلار در بازار معاملات آزاد اما بازارساز با دیگر تلاش می‌کند نقطه تعادلی مطبوعی برای دلار حفظ کند و بازار را تحت کنترل خود قرار دهد. کنترل و نظارتی که کمک می‌کند تا سایر بازارها نیز متعادل شود . هر چند به نظر می‌رسد این تحلیل برای بازار کالاهای مصرفی مردم مصداقی نداشته باشد و کنترل تورم و بار آن بر دوش مردم از نهاد دولتی خارج شده است.

سرمایه‌های سرازیر به سوی طلا و دلار

عده‌ای نیز معتقدند در روز‌های اخیر سرمایه قابل توجهی از بازار سرمایه ایران خارج شده که مقصد احتمالی این دارایی‌ها بازار‌های ارز و طلا است در نتیجه با اضافه شدن حجم تقاضای جدید احتمال تثبیت حضور نرخ اسکناس آمریکایی در کانال ۳۳ هزار تومانی یا حتی افزایش به سمت کانال‌های بالاتر وجود دارد.

روند‌های افزایشی مشاهده شده از نرخ شاخص ارزی در روز‌های گذشته نشان می‌دهد که بانک مرکزی تمایلی به حضور قیمت ارز مذکور در سطوح قیمتی کانال ۳۳ هزار تومانی را نداشته و با افزایش سطح حمایت خود از پول ملی از طریق تزریق ارز به معاملات رسمی مانع از این امر می‌شود. اما در روز‌های اخیر و با توجه به تحولات به وجود آمده در معاملات بازار سرمایه حجم چشمگیری از دارایی‌ها به بازار افزوده شده که نزدیک‌ترین مقصد آن معاملات سوداگرانه ارز و طلا است. در نتیجه انتظار می‌رود حجم تقاضای جدید معادلات بازار را برهم زده و سبب افزایش نرخ ارز شود. با این حال باید دید که واکنش بانک مرکزی به این افزایش تقاضای احتمالی چیست و آیا همچنان تمایلی به تداوم یافتن تزریق‌های خود به بازار ارز را دارد یا خیر.

رکوردشکنی در بازار

مشاهدات میدانی از نرخ خرید و فروش ارز در بازار آزاد حاکی از شکستن رکورد قیمت دلار فردایی است. طبق اطلاعاتی که در برخی کانال‌های تلگرامی در ظهر روز ۱۰ آبان منتشر شده قیمت دلار فردایی از مرز ۳۳ هزار و ۶۰۰ تومان هم عبور کرده است. این در حالی است که سقف تاریخی پیشین دلار در محدوده ۳۳ هزار و ۵۵۰ تومانی و در تاریخ ۱۱ مهر ۱۴۰۱ به ثبت رسیده بود.

از طرفی رکورد دیگری هم در بازار ارز جابجا شد. حجم معاملات دلار در بازار رسمی امروز ۱۰ آبان ۱۴۰۱ تا لحظه تهیه این گزارش از محدوده ۱۸.۴ میلیون دلار عبور کرده است. این در حالی است که حجم معاملات در بازار توافقی دیروز به رقم بی‌سابقه ۱۸.۳ میلیون دلار رسیده بود اما تا ظهر امروز این رکورد نیز شکسته شد.

آخرین اخبار از تحولات بازارهای مالی را در صفحه طلا و ارز تجارت‌نیوز بخوانید.

آیا دلار به '۱۵ هزار تومان' برمی‌گردد؟

سخنان رئیس‌جمهور ایران درباره احتمال رسیدن قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان، همزمان با کاهش قیمت ارزهای معتبر در بازار تهران طی روزهای اخیر، این سوال را برای بسیاری از شهروندان پیش آورده که آیا پیش‌بینی حسن روحانی محقق خواهد شد؟

پس از یک دوره طولانی التهاب، بازار ارز ایران از اواخر آبان ۱۳۹۹ تا اواسط دی‌ماه، دوره‌ای کم‌نوسان را تجربه کرد. ولی در نیمه دوم این ماه، نرخ برابری دلار در مقابل ریال -با افتی کمابیش پیوسته- بیش از ۱۵ درصد کم شده و تا میانه روز دوشنبه ۲۹ دی‌ماه، به حدود ۲۲ هزار تومان بازگشته است.

با این حساب، از نقطه اوج ۳۲ هزار تومانی -در اواخر مهرماه- دلار یک‌سوم از ارزش خود را در برابر ریال از دست داده است. اتفاقی که اوج و فرود ناگهانی قیمت ارز در اواسط سال ۱۳۹۷ را یادآوری می‌کند. اما آیا ممکن است تجربه سال ۱۳۹۷ در سال ۱۳۹۹ هم به طور کامل تکرار شود؟

چه عواملی باعث کاهش قیمت دلار شد؟

به نظر می‌رسد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر نرخ دلار در ماه‌های گذشته بوده است. انتخاباتی که با پایان دادن به عمر دولت دونالد ترامپ، امیدها به کاهش "فشار حداکثری" و گشایش روزنه‌ای برای تنفس اقتصاد ایران را زنده کرده است.

البته قطعیت یافتن پیروزی رئیس‌جمهور جدید بر خلاف ادوار پیشین انتخابات فرآیندی بسیار طولانی داشت. علاوه بر این، نگرانی از اینکه آقای ترامپ در هفته‌های پایانی حضور در قدرت دست به اقدامی پیش‌بینی‌نشده علیه ایران بزند، تا همین اواخر در فضای اقتصاد ایران احساس می‌شد. ولی بعد از حمله گروهی از طرفداران او به کنگره آمریکا و رویدادهای پس از آن، به نظر می‌رسد دور‌ان نااطمینانی حاصل از این موضوع به پایان رسیده است.

حتی در نگاه رسمی، تغییر "انتظارات" مرتبط با تحریم‌های آمریکا -فارغ از آنکه این انتظارات چقدر واقعی هستند- به عنوان یکی از عوامل اصلی تحولات بازار ارز معرفی شده است. رئیس کل بانک مرکزی ایران از آن به عنوان "عاملی موثر و تعیین‌کننده" یاد کرده و گفته است: "انتظار می‌رود با فروکش کردن انتظارات، نرخ ارز نیز به سمت تعادل و ارزش اقتصادی آن حرکت کند."

فروکش کردن "انتظارات" فقط به عنوان یک عامل روانی عمل نمی‌کند. بانک مرکزی در گزارشی که برای "تحلیل تحولات اقتصاد کلان در آذر ۱۳۹۹" منتشر کرده، از "کاهش سیالیت" سپرده‌های بانکی و ماندگار شدن بیشتر آنها خبر داده است. این بانک، "رشد صفر درصدی حجم پول نسبت به ماه گذشته (آبان ۱۳۹۹) و همچنین کاهش ۱۰.۳ واحد درصدی رشد دوازده‌ماهه این متغیر در آذر ماه" را نشانه‌ای از این تحول برشمرده است.

"پول" در تعریف اقتصادی شامل اسکناس و سکه‌های موجود در دست اشخاص به علاوه منابع موجود در سپرده‌های جاری بانک‌هاست. این بخش از "نقدینگی" به دلیل قابلیت گردش سریع در بازارها، قدرت "تورم‌زایی" بالایی دارد و بعضی از اقتصاددانان التهاب بازارهای ایران در سال ۱۳۹۹ را ناشی از رشد بالای آن می‌دانند.

بر اساس گزارش‌های رسمی، رشد دوازده‌ماهه "حجم پول" در آبان ۱۳۹۹ به رقم کم‌سابقه ۸۰ درصد رسیده بود. حالا اما بانک مرکزی می‌گوید در کنار "کاهش التهابات در بازار ارز و تعدیل انتظارات تورمی" با اقداماتی توانسته رشد نقدینگی را محدود کند. اقداماتی مانند "انجام عملیات بازار باز" در بازار بین‌بانکی، کارگزاری تامین بخشی از کسری بودجه دولت از طریق "فروش اوراق دولتی" و ابلاغ "سیاست‌های کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها."

عوامل تاثیرگذار بر آینده دلار

پادکست چشم‌انداز بامدادی رادیو بی‌بی‌سی – دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱

پس از ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۰ به مجلس، بحث بر سر نرخ محاسباتی دلار در بودجه دولت به محور یک جدال سیاسی تبدیل شده است. دولت با تعیین چند نرخ متفاوت برای تبدیل درآمدهای ارزی به ریال، می‌گوید ارزش دلار را به طور میانگین یازده هزار و ۵۰۰ تومان محاسبه کرده است. برای تراز کردن بودجه با این نرخ، صادرات روزانه نفت ایران در سال آینده ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه پیش‌بینی شده که بسیاری از منتقدان، تحقق آن را دور از دسترس می‌دانند. در جریان بررسی لایحه بودجه در مجلس، کمیسیون تلفیق پیش‌بینی صادرات نفت ایران را به ۱.۵ میلیون بشکه در روز کاهش داده و در عوض ارزش محاسباتی دلار را ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته است.

این همان چیزی است که اعتراض حسن روحانی را برانگیخته است. او خطاب به نمایندگان مجلس می‌گوید: "اگر شما قیمت دلار را بالا در نظر بگیرید و سال آینده قیمت دلار پایین بیاید -که تصمیم ما این است که قیمت را پایین بیاوریم و متوازن و متعادل کنیم- مشکل ایجاد می‌شود."

از نظر رئیس‌جمهور ایران، نرخ پیشنهادی مجلس برای دلار بالاتر از سطحی است که در صورت لغو تحریم‌ها، نرخ بازار آزاد می‌تواند به آن برسد. آقای روحانی با اشاره به منابع ارزی بلوکه‌شده ایران پیش‌بینی کرده که اگر فقط هفت میلیارد دلار از منابع ارزی ایران آزاد شود و در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرد "فردا صبح قیمت دلار از ۲۵-۲۴ هزار تومان به حدود ۱۶-۱۵ هزار تومان می‌رسد."

منبع تصویر، Getty Images

ظاهرا دولت نگران است که در این حالت، تعیین نرخ محاسباتی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومانی نقش یک "کف قیمتی" را بازی کند و نگذارد قیمت دلار پایین‌تر از آن بیاید.

اما تعیین نرخ محاسباتی دلار در بودجه تنها عامل موثر بر آینده بازار ارز ایران نیست. در کوتاه‌مدت، شاید مهم‌ترین عامل همان "اگر"ی باشد که رئیس‌جمهور ایران از آن صحبت کرده است: اگر منابع ارزی ایران آزاد شود.

انتظارات مبتنی بر رفع تحریم از سوی دولت جدید آمریکا، همچنان بازار ارز را تحت تاثیر خود قرار داده است. به ویژه با موضعگیری‌هایی همچون این سخنان محمود واعظی، رئیس‌دفتر حسن روحانی: "بنای دولت بر این است که دولت بعدی کارش را بدون تحریم آغاز کند." با این حال، ویژگی چنین انتظاراتی آن است که می‌تواند به سرعت تغییر جهت دهد و بار دیگر سمت تقاضای بازار ارز را ملتهب کند.

دو دیدگاه درباره آینده کوتاه‌مدت دلار

به نظر گروهی از کارشناسان، چنانچه منابع ارزی بلوکه‌شده ایران آزاد شود، دسترسی موقت به نرخ ۱۶-۱۵ هزار تومانی مورد اشاره آقای روحانی غیرممکن نیست. این گروه در استدلال خود به تجربه سال ۱۳۹۷ اشاره می‌کنند. مهرماه آن سال، نرخ دلار در بازار آزاد تهران به ۱۹ هزار تومان رسید؛ رقمی بی‌سابقه تا آن زمان که نزدیک چهار برابر قیمت دلار در آغاز سال ۱۳۹۷ بود. با این حال یک ماه و نیم بعد، نرخ دلار با ۴۵ درصد کاهش از نقطه اوج به محدوده ۱۰ هزار تومانی بازگشت.

در سوی دیگر، گروه دوم معتقدند وقوع چنین اتفاقی در شرایط امروز اقتصاد ایران نیازمند تحقق یک "اگر" دیگر است: اگر منابع ارزی آزاد شده به بازار تزریق شود.

عبدالناصر همتی در دوران ریاست بر بانک مرکزی به عنوان یکی از مخالفان تزریق ارز به بازار برای کنترل قیمت‌ها شناخته شده است. خرداد امسال، او در صحن علنی مجلس از تزریق ۲۸۰ میلیارد دلار به بازار طی ۱۵ سال گذشته به شدت انتقاد کرد و گفت این سیاست باعث خروج گسترده سرمایه‌های کشور شده است: "ما با این سیاست به خرید ملک در خارج از کشور سوبسید می‌دادیم. این‌همه امکاناتی که در خارج از کشور خریداری شده به‌خاطر همین ارزها بوده است."

آقای همتی در پست اینستاگرامی ۲۶ دی‌ماه خود هم تاکید کرده که پس از دسترسی احتمالی به منابع ارزی "حفظ قدرت رقابت‌پذیری اقتصاد به همراه صیانت از ذخایر ارزی" برای بانک مرکزی "اهمیت دو چندان" دارد. تاکیدی که احتمالا به معنای خودداری از تزریق گسترده منابع ارزی به بازار خواهد بود.

با این حال، فشارهای سیاسی ممکن است در تلاش بانک مرکزی برای تداوم این سیاست اختلال ایجاد کند. از نگاه مخالفان دولت، چنین فشارهایی به زودی عملی خواهد شد. امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی نایب‌رئیس اول اخیرا گفته: "شنیده‌ام با اینکه ما منابع ارزی داریم، بعضا این منابع ارزی برای روی کار آمدن بایدن حفظ شده است که با تزریق آن، قیمت ارز برای چند ماه تا ۱۱ هزار تومان کاهش یابد."

احتیاط در پیش‌بینی روند آینده

حسن روحانی با صراحت نرخی خاص را برای دلار پیش‌بینی کرده و مورد انتقاد برخی اقتصاددانان نیز قرار گرفته است.

ولی حتی "ایرنا" خبرگزاری رسمی دولت ایران در تحلیلی که ۲۶ دی‌ماه درباره روند آینده بازار منتشر کرده، تنها از "امیدواری فعالان بازار ارز به کاهش قیمت دلار تا کانال ۲۱ هزار تومان" خبر داده و نوشته: "کارشناسان بر این باورند که می‌توان به شکسته شدن کف قیمتی ۲۳۸۰۰ تومان امیدوار بود. اتفاقی که انتظار می‌رود در صورت رخ دادن، باعث شود قیمت دلار حتی تا محدوده ۲۲ و ۲۱ هزار تومان هم عقب‌نشینی کند."

شاید به این دلیل که اگرچه در سمت عرضه بازار ارز ایران، دولت همچنان بزرگ‌ترین بازیگر است، اما ابعاد بازی‌اش کوچک‌تر از قبل شده است. به گفته عبدالناصر همتی، مجموع درآمد ناشی از صادرات نفت ایران در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ "جمعا کمتر از ۲۰ میلیارد دلار" و "دسترسی بانک مرکزی به آن نیز بسیار کمتر" بوده؛ حال آنکه این رقم در سال‌های گذشته "بیش از ۴۰ میلیارد دلار" در هر سال بوده است.

در نهایت، حتی اگر اتفاق سال ۱۳۹۷ در سال ۱۳۹۹ تکرار شود، تجربه نشان داده که بعد از یک موج کاهشی نسبتا بادوام هم احتمال بازگشت شدیدتر التهابات وجود دارد. چراکه به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان، در بلندمدت روند متغیرهای کلان همچون نقدینگی و تورم در کنار امکان برقراری روابط تجاری با ثبات با جهان، تعیین‌کننده قیمت ارز خواهد بود؛ و چنان روندهایی نه در تغییرات سیاسی آمریکا، بلکه در ساختارها و سیاستگذاری‌های داخلی ایران ریشه دارند.

بررسی نرخ دلار یک فصل / بازار ارز در انتظار دستاوردهای دیپلماتیک و کاهش قیمت

بررسی میانگین نرخ دلار در پاییز امسال بیانگر این است که قیمت فروش این ارز در بازار نسبت به تابستان سال جاری تقریبا ۲۳ درصد افزایش یافته است. در دی و بهمن 99 نیز قیمت دلار در بازار آزاد از کانال ۲۱ هزار تومان به کانال ۲۴ هزار تومان رسیده بود. بازار ارز اولین روز هفته گذشته را در شرایطی آغاز کرد که مقاومت بازار در پنج شنبه پیشین باعث شده بود قیمت دلار به کانال ۲۳ هزار تومان کاهش پیدا کند و در آخرین معاملات هفته قیمت ۲۳ هزار و ۷۵۰ تومان را ثبت کند

خبراقتصادی – محسن شمشیری
آخرین نرخ دلار مبادله شده در روز پنج شنبه و جمعه 24 هزار و 50 تومان بوده است که نشان می دهد نسبت به هفته گذشته تاحدودی کاهش داشته است. فعالان بازار می گویند که روز پنج شنبه در بازار ارز قیمت دلار 24 هزار تومان، قیمت یورو 28 هزار و 900 تومان و درهم امارات 6 هزار و 540 تومان اعلام شده است. براین اساس فروش سکه نیز 10 میلیون و 605 هزار تومان معامله شد.
هر دلار روز پنجشنبه در صرافی‌های بانکی ۲۳ هزار و ۷۵۰ تومان معامله شد که قیمت آن نسبت به روز معاملاتی کاری گذشته ۲۰ تومان کاهش یافت و نرخ هر یورو نیز به ۲۸ هزار و ۵۵۰ تومان رسید.قیمت فروش یورو نیز با کاهش ۱۰۰ تومانی نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری گذشته (چهارشنبه) به ۲۸ هزار و ۵۵۰ تومان رسید.قیمت خرید هر دلار ۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان و نرخ خرید هر یورو نیز ۲۸ هزار و ۱۰۰ تومان شد،
همچنین قیمت خرید دلار در بازار متشکل ارزی ۲۳ هزار و ۵۵ تومان و قیمت فروش آن ۲۳ هزار و ۲۸۵ تومان بود. علاوه بر این نرخ خرید یورو در این بازار ۲۷ هزار و ۹۴۰ تومان و نرخ فروش آن ۲۸ هزار و ۲۱۹ تومان اعلام شد. براساس این گزارش در سامانه نیما در روز معاملاتی گذشته (چهارشنبه)، هر یورو به قیمت ۲۸ هزار و ۲۰ تومان و هر دلار ۲۳ هزار و ۳۳۵ تومان به فروش رفت. همچنین در سامانه سنا (چهارشنبه)، حواله یورو به قیمت ۲۹ هزار و ۲۰۴ تومان معامله شد و همچنین حواله دلار به قیمت ۲۳ هزار و ۶۵۶ تومان معامله شد.قیمت دلار که در هفته‌های گذشته با توجه به افزایش امیدواری در زمینه صادرات نفت و دسترسی به منابع مالی کاهشی شده بود، در روزهای اخیر دوباره رشد کرده است.

هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید پنجشنبه با کاهش ۱۷۰ هزار تومانی نسبت به روز چهارشنبه (۱۵ بهمن‌ماه) ۱۰ میلیون و ۶۸۰ هزار تومان معامله شد.سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم نیز ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان معامله شد.همچنین نیم‌سکه بهار آزادی ۶ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان، ربع سکه چهار میلیون و ۵۰ هزار تومان و سکه یک گرمی هم ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان معامله شد.علاوه براین، در بازار طلا نیز نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار به یک میلیون و ۷۲ هزار تومان و هر مثقال طلا به چهار میلیون ۶۴۵ هزار تومان رسید.انس جهانی طلا نیز یک‌هزار و ۸۱۴ دلار و ۶۰ سنت فروخته شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد هفته‌های گذشته قیمت سکه و طلا متاثر از بازار ارز روند کاهشی داشته و سیر نزولی قیمت ارز روی بازار طلا موثر بود.همچنین افزایش قیمت انس جهانی طلا باعث شده تا قیمت سکه در بازار ایران بازار ارز در انتظار شکستن نرخ با وجود ثبات نرخ دلار با رشدی نسبی همراه شود. این در شرایطی است که کارشناسان افت بیشتر انس جهانی طلا در هفته‌های آینده را پیش‌بینی کرده‌اند.
علاوه براین انتظار می‌رود با آغاز توزیع واکسن کرونا و بهبود شرایط اقتصادی در ماه‌های آینده، میزان استقبال از طلا به عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری کاهش یابد.
بازار ارز در هفته گذشته، در واکنش مثبت به نشانه‌های مثبت از تحولات دیپلماتیک کشور، روند نزولی به خود گرفت. روندی که در نهایت توانست قیمت دلار و یورو را به ترتیب به کانال‌های ۲۳ و ۲۸ هزار تومان کاهش دهد.
بازگشت روند نزولی به بازار ارز را ‌می‌توان مهمترین تحول این بازار در هفته‌ای که گذشت دانست. این تحول در حالی در این بازار اتفاق افتاد که از ابتدای بهمن‌ماه، این بازار روندی صعودی به خود گرفته بود و قیمت دلار در بازار آزاد از کانال ۲۱ هزار تومان به کانال ۲۴ هزار تومان رسیده بود.
بازار ارز اولین روز هفته را در شرایطی آغاز کرد که مقاومت بازار در پنج شنبه پیشین باعث شده بود قیمت دلار به کانال ۲۳ هزار تومان کاهش پیدا کند و در آخرین معاملات هفته قیمت ۲۳ هزار و ۷۵۰ تومان را ثبت کند. اما اولین معاملات روز شنبه، نشان از تحولی اساسی در بازار داشت، چرا که دلار با افزایش هزار تومانی، در قیمت ۲۴ هزار و ۷۵۰ تومان، معامله شد. این افزایش شدید قیمت برای یورو هم مصداق داشت و این ارز در بازار آزاد کانال ۳۰ هزار تومانی را در اولین ساعات اولین روز هفته، تجربه کرد.
این شوک افزایشی در ادامه روند معاملات روز شنبه، به سرکت شکسته شد و قیمت‌ها با شیبی تند کاهش یافت. تا جایی که در آخرین ساعات روز شنبه قیمت ۷۰۰دلار تومان و بهای یورو ۹۰۰ تومان یورو کاهش یافت. اما دلالان و نوسانن گیران بازار در روز یکشنبه برای بار دوم تلاش کردند تا به بازار شوک افزایشی وارد سازند و در اولین ساعات معاملات این روز باری دیگر دلار در قیمت ۲۴ هزار و ۷۰۰ تومان و یورو نیز با بهای ۲۹ هزار و ۹۰۰ تومان معامله شد.
به مانند روز شنبه، تلاش این گروه از فعلان بازار ارز باز هم ناکام ماند و در ادامه معاملات روزهای یکشنبه و البته در طول روز دوشنبه، بازار باز هم شاهد روند آرام کاهش قیمت‌ها بود و در آخرین ساعات روز معاملاتی دوشنبه قیمت دلار و یورو به ترتیب به کف کانال‌های ۲۴ و ۲۹ هزار تومانی رسید. اما با شروع روز معاملاتی سه شنبه، برای سومین بار در این هفته، قیمت ارز با شوک ناگهانی مواجه شد و در اولین ساعات معاملات این روز، دلار با قیمت ۲۴ هزار و ۴۰۰ تومان و یورو با قیمت ۲۹ هزار و ۴۰۰ تومان در بازار آزاد معامله شد.
این تلاش نیز کامیاب نبودند تا نشان داده شود عزم بازار برای کاهش قیمت جدی است و تمایلی به معامله در قیمت‌های بالاتر وجود ندارد. روندی که در نهایت توانست در روز چهار شنبه قیمت یورو را وارد کانال ۲۸ هزار تومان و در روز پنج شنبه قیمت دلار را به کانال ۲۳ هزار تومان وارد کند. بر این اساس در پایان معاملات بازار آزاد ارز در هفته‌ای که گذشت، قیمت دلار در محدوده ۲۳ هزار و ۹۵۰ تومان و قیمت یورو در محدوده ۲۸ هزار و ۸۰۰ تومان خرید و فروش شد.
روند قیمت‌گذاری ارز در صرافی‌های بانکی هم در هفته‌ای که گذشت روندی نزولی داشت. در این صرافی‌ها روز یکشنبه دلار با قیمت فروش ۲۳ هزار و ۹۲۰ تومان و یورو با قیمت فروش ۲۹ هزار و ۵۰ تومان سقف قیمتی هفته را تجربه کرد. اما در ادامه معاملات هفته طی روند ملایم کاهشی سرانجام دلار در این صرافی ها با قیمت ۲۳ هزار و ۷۵۰ تومان و یورو با قیمت ۲۸ هزار و ۵۵۰ تومان در روز پنج شنبه فروخته شد که نشان از تحکیم روند نزولی در این صرافی‌ها دارد. قیمت خرید دلار هم در این صرافی‌ها در هفته ای که گذشت حداکثر ۲۳ هزار و ۴۲۰ تومان و حداقل ۲۲ هزار و ۳۲۰ تومان را ثبت کرد.
در سوی دیگر بازار معاملات ارز در سامانه نیما اما روندی نامشخصی داشت. در این بازار قیمت میانگین معاملات دلار تا پایان هفته شیبی صعود داشت و از قیمت ۲۳ هزار و ۸۰ تومان تا ۲۳ هزار و ۶۵۰ تومان افزایش یافت. در خصوص معاملات یورو نیز این روند صعودی تا روز دوشنبه ادامه داشت، اما در ادامه بازار با کاهش قیمت مواجه شد. بر این اساس معاملات یورو با قیمت میانگین ۲۸ هزار و ۸۶۰ تومان در روز شنبه کار خود را شروع کرد و در روز دوشنبه به حداکثر قیمت ۲۹ هزار و ۶۲۵ تومان رسید. اما در نهایت قیمت یورو در پایان هفته به ۲۹ هزار و ۲۰۰ تومان کاهش یافت.

بازار ارز چشم انتظار دستاوردهای دیپلماتیک

در این هفته تلاش چندباره سفته‌بازان و نوسان‌گیران بازار برای صعودی کردن روند قیمت‌ها در بازار در حالی ناکام ماند که، به اعتقاد کارشناسان، فعالان بازار در انتظار دریافت سیگنالی قوی از مسئولان کشور در عرصه دیپلماسی هستند.
در هفته‌ای که گذشت عبدالناصر همتی با حضور در برنامه زنده تلویزیونی، اعلام کرد در صورتی که مذاکرات دیپلماتیک به خوبی پیش برود، قیمت واقعی دلار زیر ۲۰ هزار تومان خواهد بود. این خبر البته با اما و اگر همراه بود، ولی همتی در این برنامه از تحولات مثبت مذاکرات با مسئولین بانکی کشور عمان خبر داد. علاوه بر این در خبرهای دیگر هفته نیز از دیدار وی با مدیرعامل بانک تجارت عراق در خصوص آزادسازی ارزهای بلوکه شده ایران در این کشور سخن به میان آمد.
از سوی دیگر در حالی که طرح مسئله پیش شرط از سوی طرف‌های آمریکایی برای بازگشت به برجام، باعث نگرانی فعالان اقتصادی کشور شده بود، در هفته‌ای که گذشت طرح پیشنهاد اقدامات همزمان ایران و آمریکا برای انجام تعهدات برجامی از سوی محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه، خبر امیدوار کننده دیگری بود که توانست تلاش‌های دلالان برای افزایش قیمت‌ها در هفته‌ای که گذشت را ناکام بگذارد.
به نظر می‌رسد همانطور که عبدالناصر همتی در گفت‌وگوی هفته اخیر خود از بهبود شرایط سیاسی در سال آینده و تعدیل نرخ ارز خبر داد، فعالان بازار ارز با نشان دادن واکنش مثبت اما با احتیاط به این چشم انداز مثبت، نشان دادند در انتظار تحقق نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک مسئولان کشور هستند.

بررسی میانگین نرخ دلار در پاییز امسال بیانگر این است که قیمت فروش این ارز در بازار نسبت به تابستان سال جاری تقریبا ۲۳ درصد افزایش یافته است.بانک مرکزی در گزارشی نرخ فروش دلار در بازار بین بانکی و بازار آزاد در پاییز سال جاری را اعلام کرده که طبق آن در مهر ماه دلار در بازار بین بانکی معادل ۴۲۰۰ تومان فروخته می‌شد و در همین ماه این نوع ارز در بازار آزاد به قیمت ۲۹ هزار و ۲۴۳ تومان فروخته شده است.
علاوه براین، در آبان امسال نیز نرخ فروش دلار در بازار بین بانکی و بازار آزاد به ترتیب معادل ۴۲۰۰ و ۲۶ هزار و ۹۳۲ تومان بوده است.همچنین، طبق این گزارش دلار در آذر ماه در بازار بین بانکی معادل ۴۲۰۰ تومان و در بازار آزاد به قیمت ۲۵ هزار و ۵۱۳ تومان فروخته شده است.بنابراین، دلار در بازار بین بانکی با نرخ ۴۲۰۰ تومان و در بازار آزاد با میانگین نرخ ۲۷ هزار و ۲۲۹ تومان در پاییز سال جاری معامله شده است.
از آنجا که در تابستان سالجاری نرخ فروش دلار در بازار بین بانکی ۴۲۰۰ تومان و در بازار آزاد نیز به طور متوسط ۲۲ هزار و ۶۳۲ تومان بوده است، در مقایسه با پاییز امسال در بازار آزاد تقریبا با ۲۳ درصد رشد مواجه شده است. علاوه براین، در این مدت نرخ این ارز در بازار بین بانکی نیز نسبت به تابستان سال جاری تغییری نکرده و ثابت مانده است. همچنین، نرخ فروش دلار در مهرماه فصل پاییز بیشترین قیمت نسبت به ماه‌های دیگر این فصل را به خود دیده است.

مردم همچنان در انتظار شکسته شدن قیمت کالاها

در طی هفته‌های گذشته، به واسطه تمهیدات اجرایی شده، نرخ ارز با روند نزولی همراه شد، اما در شرایطی که بسیاری، ریشه گرانی‌ها را در افزایش نرخ ارز بیان می‌کردند، قیمت بالای بسیاری از کالا‌ها به قوت خود باقی است.

نیمه نخست سال جاری، اقتصاد کشور یکی از ملتهب‌ترین مقاطع را در طول ادوار گذشته خود تجربه کرد، افزایش فزاینده نرخ ارز و به تبع آن گرانی و بالا رفتن قیمت اکثریت قریب به اتفاق اقلام و کالا‌های موجود در بازار، به‌صورتی عجیب، باورنکردنی و البته غیر قابل هضم، بسیاری از عموم جامعه، حتی طبقات مرفه را حیرت زده کرد.

گرانی‌ها، نه به‌صورت نرم، آرام آرام و پلکانی، بلکه به‌صورت فزاینده، هفتگی، روزانه و بعضا ساعت به ساعت، ظهور و بروز پیدا می‌کرد و در این میان برخی با سودجویی و اقدامات غیرسازنده، بر پیچیدگی بازار و بغرنج‌تر شدن شرایط دامن زدند.

در این میان و در مواجهه با سئوال عمومی مردم، مبنی بر چرایی این گرانی‌ها، موضوع افزایش نرخ ارز مطرح می‌شد و به تبع این نوسانات قیمتی در ارتباط با کالا‌ها و محصولات خارجی به‌صورت مشهود و برجسته تری ظهور و بروز پیدا کرد.

البته در این میان، اقلام و محصولات داخلی از تلاطمات هیجانی افزایش قیمت‌ها در بازار بی نصیب نماند، تا جایی که از لوله، لواشک و باقالی تا مصالح ساختمانی و غیره هم از گزند نوسانات قیمتی مصون نماند.

با همه این اوصاف، با برنامه ریزی‌هایی که از سوی دولت لحاظ و اعمال شد، نرخ ارز، وارد روند نزولی شد، اما مقاومت کالا‌ها و محصولات برای کاهش قیمت‌ها همچنان به قوت خود باقی است.

در ذیل این گزارش تلاش می‌شود در گفت‌وگو با برخی از فعالان اقتصادی و انعکاس اظهار نظر‌های کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی، دلایل این امر، مورد بحث، بررسی و واکاوی قرار گیرد.

نقش نرخ‌های چندگانه ارز در تثبیت و استمرار برخی گرانی‌ها

محمد رضا نجفی منش، عضو اتاق بازرگانی تهران در تشریح علت این موضوع، اظهار کرد: وجود نرخ‌های چندگانه ارز، یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت‌ها با وجود کاهش نرخ ارز در بازار محسوب می‌شود.

وی می‌گوید: برخی از اقلام و محصولات بازار ارز در انتظار شکستن نرخ بازار همچون برنج و حبوبات که با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی خریداری و وارد شده‌اند، با افزایش قیمت چندانی مواجه نشدند، اما رشد قیمت‌ها در ارتباط با اقلامی همچون میوه، مرغ، گوشت و غیره بارز، ملموس و مشهود به نظر می‌رسد که یکی از دلایل این امر، به افزایش قیمت تمام شده این محصولات باز می‌گردد.

به گفته این عضو اتاق بازرگانی تهران، وجود نرخ‌های چندگانه ارز، ساز و کار اعمال نظارت را سخت و دشوارتر کرده و از دیگر سو با توجه به نرخ تورم واقعی که حدود بالای ۴۰ درصد برآورد می‌شود، قیمت برخی کالا‌های اساسی به چندین برابر، افزایش یافته است.

نجفی منش می‌گوید: بعضا شاهدیم، الگوی قیمت گذاری کالا‌ها و محصولات موجود در بازار و مبنا و معیار آن، به ارز آزاد گره می‌خورد که بالاترین نرخ را دارد.

وی در ادامه و در تشریح این موضوع می‌افزاید: به‌طور مثال در ارتباط با برخی محصولات همچون اقلام لبنی، شیر و غیره قیمت‌ها به شدت وابسته به واردات مواد اولیه است و این در شرایطی است که مواد اولیه مذکور و حتی بسته بندی آن با ارز گران‌تر که از نرخ ارز نیمایی بالاتر است، ارتباط تنگاتنگی دارد و قیمت بسیاری دیگر از کالا‌های اساسی تابعی از نرخ ارز آزاد در بازار است.

وی راهکار برون رفت از شرایط موجود را در اصلاح وضعیت موجود و تعیین تکلیف ارز چند نرخی عنوان می‌کند و معتقد است پس از این اقدام می‌توان با تزریق سوبسید ریالی به اقشار و دهک‌های ضعیف جامعه، پشتیبانی لازم را از طیف‌های آسیب پذیر اقتصادی لحاظ کرد.

از سوءاستفاده و فضای هیجانی تا لزوم افزایش تولید و عرضه در بازار

مصطفی رضایی، یکی از فعالان اقتصادی در استان البرز در تشریح دلایل و عوامل موثر در این موضوع (کاهش نرخ ارز و افزایش نرخ برخی اقلام و محصولات و مقاومت آن‌ها در برابر تنزل قیمت ها) گفت: تحلیل و بررسی این موضوع، معطوف به یک امر واحد و منفرد نیست و در واقع امر، ریشه این موضوع در ابعاد مختلف و گوناگون قابل ارزیابی است.

وی افزود: بخشی از حفظ وضعیت پیشین (گرانی‌ها) را باید در سودجویی‌ها و سوداگری عده‌ای جستجو کرد که از این نوسانات قیمتی خشنود می‌شوند و تلاش می‌کنند با حداکثر سوءاستفاده از فضای هیجانی حاکم بر بازار (که البته در هفته‌های اخیر تا حدودی به سمت آرامش در حال حرکت است)، بهره برند.

این فعال اقتصادی گفت: در ماه‌ها و هفته‌های گذشته به کرات شاهد این واقعیت تلخ بوده ایم که گرانی مشمول کالا‌ها و برخی محصولاتی شد که هیچ خط و ربطی به ارز یا دلار نداشتند، اما گویی به دلیل گرانی و افزایش بهای کالا‌ها و محصولات، لزوما می‌باید تمامی اقلام موجود در بازار با افزایش قیمت همراه شوند که این موضوع مصداق بارز سودجویی از فضای بوجود آمده محسوب می‌شود.

وی افزود: از سوی دیگر، فضای هیجانی باعث شد برخی از مردم گمان کنند در آینده‌ای نزدیک قحطی فرا خواهد رسید و این ذهنیت ناصحیح موجب شد بسیاری از مردم به سمت قفسه‌ها و یخچال‌های فروشگاه‌های بزرگ و کوچک هجوم ببرند و به خرید فراتر از حد نیاز خویش، مبادرت ورزند و به تبع در چنین شرایطی، نظام عرضه و توزیع از تعادل خارج می‌شود و این یک قاعده اثبات شده است که وقتی تقاضا بر عرضه فزونی می‌گیرد، نرخ‌ها نیز افزایش خواهد یافت.

رضایی تصریح کرد: دلیل دیگر بخشی از گرانی‌های جاری و ساری در بازار در ارتباط با کالا‌هایی همچون لپ تاب و غیره به عدم واردات آن باز می‌گردد و طبیعتا تا زمانی که شاهد گشوده شدن روزنه‌های لازم برای واردات این محصولات نباشیم، کاهش قیمت این نوع خاص از کالاها، امری نزدیک به محال است و از دیگر سو نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که واردات این کالا‌ها نیز با ارز نیمایی انجام می‌پذیرد و در طی هفته‌های گذشته، تنزل قیمتی در نرخ این ارز ایجاد نشده که قیمت کالا‌های اینچنینی کاهش یابد.

ذهنیت موقتی بودن کاهش نرخ ارز باعث عدم کاهش قیمت برخی کالا‌ها شده است

آلبرت بغوزیان، یکی از کارشناسان اقتصادی از زاویه و منظر دیگری این موضوع را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.

وی می‌گوید: به نظر می‌رسد، برخی از فعالان حوزه توزیع و صاحبان کالا‌ها و محصولات، کاهش نرخ ارز را موقتی تلقی می‌کنند و تصور آنها این است که شرایط موجود (روند کاهشی نرخ ارز) استمرار و ثبات نخواهد داشت و به زعم بنده می‌باید تدابیر اتخاذ شده برای کاهش نرخ ارز ادامه یابد تا این تصور در میان برخی از اذهان و افکار فعالان حوزه اقتصادی از بین برود.

وحید شقاقی، از دیگر کارشناسان اقتصادی به رسانه‌ها می‌گوید: قیمت برخی از کالا‌ها و محصولات همچون اقلام دیجیتالی، به شدت وابسته و متاثر از قیمت ارز است و با کاهش نرخ ارز بعد از مدت کوتاهی قیمت آن‌ها کاهش خواهد یافت، اما این موضوع و وضعیت در ارتباط با تمامی کالا‌ها و محصولات و حوزه‌های اقتصادی مصداق پیدا نمی‌کند و در واقع در ارتباط با برخی از حوزه‌ها شاهد چسبندگی قیمت‌ها هستیم.

وی در تشریح این امر می‌گوید: به عنوان نمونه، با افزایش نرخ ارز، قیمت برخی از مصالح ساختمانی بالا می‌رود و این موضوع بر قیمت تمام شده مسکن تاثیر می‌گذارد، اما نمی‌توان انتظار داشت بازتاب کاهش نرخ ارز بلافاصله در قیمت مسکن ظهور و بروز پیدا کند، زیرا حاشیه سود سازندگان مسکن را تحت الشعاع قرار می‌دهد و فروش مسکن نیز به نسبت دیگر اقلام، کالا‌ها و محصولات زمان برتر است و نمود و بروز اثرات این کاهش نرخ ارز، در بازه کوتاه زمانی امکان پذیر نخواهد بود.

نقش تعیین کننده تامین مواد اولیه و نظارت دستگاه‌های ذی ربط در ثبات و آرامش بازار

محسن یوسف نیا، یکی از فعالان حوزه تولیدی و صنعتی در ارتباط با علت عدم کاهش قیمت برخی بازار ارز در انتظار شکستن نرخ محصولات به موازات کاهش نرخ ارز و حتی افزایش قیمت‌ها به موازات کاهش نرخ دلار اظهار کرد:مواد اولیه یکی از ضروریات هر تولید کننده و مرکز تولیدی به شمار می‌رود و در صورت دشوار شدن فرآیند تامین مواد اولیه و هزینه بر شدن آن، حتی کاهش نرخ ارز نیز تاثیر چندانی بر پایین آمدن قیمت کالا‌ها و محصولات این‌چنینی نخواهد داشت.

وی افزود: در حال حاضر مواد اولیه مورد نیاز برخی از مراکز و واحد‌های تولید سخت، دشوار و گران تأمین می‌شود و به تبع در چنین بستری نمی‌توان کاهش قیمت‌ها را انتظار داشت، بنابراین می‌باید برای حصول چنین امری (در راستای تسهیل مواد اولیه کارخانجات) تدابیر لازم اندیشیده شود.

یوسف نیا تصریح کرد: از سوی دیگر، نمی‌توان از نقش بسزا و تاثیرگذار دستگاه‌های نظارتی در ثبات و آرامش بازار و کنترل قیمت‌ها به سادگی گذشت، زیرا بعضا در چنین شرایط عده‌ای سودجو تلاش می‌کنند با گل آلود کردن آب، ماهی‌های مورد نظر خویش را صید کنند.

وی افزود: قاعدتا تشدید نظارت‌ها و بالا بردن ضریب برخورد‌ها و تعمیق آن و در یک کلام افزایش حداکثری ریسک چنین سوء استفاده هایی، راهکاری تاثیرگذار در کنترل قیمت‌ها و حفظ یا باز گرداندن ثبات و آرامش به بازار خواهد بود.

با در نظر گرفتن جمیع اظهار نظر کارشناسان اقتصادی و فعالان این حوزه، می‌توان به این واقعیت نایل شد که کاهش قیمت کالا‌ها و محصولات و یا تحقق و جاری کردن ثبات قیمت در آنها، مستلزم تحقق و عملیاتی شدن مجموعه‌ای از اقدامات به هم پیوسته در حوزه‌ها و عرصه‌های گوناگون است و اساسا با یک اقدام واحد و نگاه تک بعدی، دستیابی به چنین موفقیت و ضرورتی امری ناممکن است.

در پایان امید آن می‌رود نرخ گذاری معقولانه و منطقی در کالا‌ها و عرضه کافی آن، با اتخاذ تدابیر هوشمندانه‌تر و تلاش هر چه بیشتر تحقق یابد که قطعا حصول این امر، از جدی‌ترین مطالبه‌های مردم و جامعه به شمار می‌رود.